Ürək-damar xəstəliklərinin dünyada və ölkəmizdə ölüm səbəbləri arasında ilk sırada olduğunu xatırladan Türkiyə Ürək Vəqfi Kardiologiya Mütəxəssisi Dr. Hüseyn Dəniz Kılıç, “Ancaq həyat tərzimizi dəyişdirmək və bədənimizin verdiyi bəzi işarələri diqqətə alaraq həkimə getmək bu riski azaldır” dedi.
Son zamanlar gündəmdə olan mövzulardan biri də infarktdır. O qədər ki, yaşından və cinsindən asılı olmayaraq günü-gündən artır. Bəs niyə infarktlar bu qədər geniş yayılıb? Bədənimizdəki hansı əlamətlər ürəyimizdə bir problem olduğunu göstərir? Türkiyə Ürək Vəqfi Kardiologiya Mütəxəssisi Dr. Hüseyn Dəniz Kılıçın bu suallara cavabları...
Ürək xəstəliyi niyə artıb?
Ürək xəstəliklərinin formalaşması çoxfaktorlu bir prosesdir. Əsas yanlış həyat tərzi seçimləri, genetik və ətraf mühit faktorlarıdır. Xüsusilə ötən əsrdə tütün (siqaret) istehlakının geniş vüsət alması, cəmiyyətdə kök və kök fərdlərin nisbətinin artması, gündəlik hərəkət və idmanın çox məhdud olması, trans yağların geniş yayılması, sadə zərif un və şəkərdən istifadə ürək xəstəliklərinin daha tez-tez baş verməsində mühüm rol oynayır.
Yaş irəlilədikcə ürək xəstəliklərinə tutulma halları artır. Pandemiya dövrü hərəkətsizlik və qeyri-sağlam qidalanma, eləcə də nəzarət və ya müalicənin pozulması kimi səbəblərdən ürək xəstəliklərinin artmasına səbəb olan mühüm faktordur. Covid-19-a yoluxmuş insanlarda laxtalanma riski səbəbindən infarkt da baş verə bilər.
Bu simptomları nəzərdən qaçırmayın.
Ürək böhranının ən çox görülən əlamətlərindən biri sinə ağrısıdır. Ağrı xüsusilə döş sümüyünün arxasında təzyiq, yanma və sıxma şəklində hiss olunur. Ağrı yerimə, pilləkənlərə və ya təpələrə qalxarkən artır və istirahətlə azalır. Bəzi xəstələr yeriyərkən döş qəfəsində ağrılar olduğunu, bunun dincəlməklə aradan qalxdığını, yenidən yeriyəndə bu dəfə ağrı olmadığını deyirlər. Bu, ağrının ürək mənşəli ola biləcəyini göstərən tipik bir ifadədir. Sinə ağrısı bəzən döş sümüyünün aşağı hissəsində yanma şəklində ola bilər və mədə ağrısı ilə qarışdırıla bilər. Bəzən ağrı boyuna, qola, arxaya yayıla bilər, lakin bu bir qayda deyil. Bəzi xəstələrdən eşitdiyimiz “Sinəm ağrıdı, amma qolumda ağrı olmadığı üçün ürəyimlə bağlı olmadığını düşündüm” cümləsi cəmiyyətdə yanlış fikir ifadə edir.
Sinə ağrısı, nəfəs darlığı, ürək döyüntüsü, başgicəllənmə, sürətli və həddindən artıq yorğunluq, halsızlıq hissi, huşunu itirmə kimi şikayətləri olan gənclər həkimə müraciət etməlidir.
-Xüsusilə infarkt zamanı şiddətli ağrı ilə birlikdə soyuq tər və sinədə sıxılma müşayiət olunur. Təəssüf ki, xüsusilə yaşlı insanlar və uzun illər şəkərli diabet xəstələri sinə ağrısı hiss edə bilməzlər. Ağrı çox zəif ola bilər. Bunun əvəzinə nəfəs almaqda çətinlik və qəribə bir narahatlıq hissi kimi simptomlar inkişaf edə bilər. Yaşlıların və diabet xəstələrinin bu vəziyyəti nəzərə alınmalıdır.
-Qadınlarda infarktdan ölüm nisbəti kişilərə nisbətən daha yüksəkdir. Bunun ən əhəmiyyətli səbəbi qadınlarda tipik infarkt əlamətlərinin görünməməsidir. Ona görə də qadınlarda sinə ağrısı yerinə bel ağrısı, nəfəs darlığı, ürəkbulanma, huşunu itirmə kimi simptomlar yüngül qəbul edilməməli, xəstəxanaya müraciət edilməlidir.
-Hərəkət edərkən və ya uzanarkən nəfəs almaqda çətinlik çəkirsinizsə, əvvəlkindən çox daha tez yorulursunuzsa, uzandığınız zaman oturmaq lazımdırsa, ancaq hündür yastığa uzandığınız zaman rahat nəfəs ala bilirsinizsə, bu ürək xəstəliyinin əlaməti ola bilər.
– Əgər qan təzyiqi davamlı olaraq yüksəkdirsə, ürək müayinəsi də daxil olmaqla sistemli qiymətləndirmə aparılmalıdır. Bəzi insanlar, xüsusilə yaşlılar, zaman zaman başlarının gicəllənməsini, gözlərinin qaraldığını, huşunu itirmək üzrə olduqlarını, hətta huşunu itirdiklərini ifadə edə bilərlər. Bu, o dövrdə həyati orqanlara, xüsusən də beyinə kifayət qədər qan tədarük etməməsi ilə bağlıdır. Bu, ürəyin ritminin həddindən artıq yavaşlaması, elektrik keçiriciliyinin pozulması və ürək qapağının həddindən artıq daralması nəticəsində baş verə bilər. Bəzən serebral iflic olan bir xəstədə ürək qapağı xəstəliyi və ya aritmiya bu vəziyyətə səbəb ola bilər və bu ehtimal qiymətləndirilməlidir.
– Bir neçə həftə ərzində yaxşılaşmayan və səbəbini anlamaq mümkün olmayan qızdırma hallarında, mümkün səbəblərdən biri perikardın daxili qişasının iltihabı ola bilər. Qripin bəzi yuxarı tənəffüs yollarının infeksiyaları zamanı və ya gedişindən sonra sinə ağrısı, nəfəs darlığı, ürək döyüntüsü ürək əzələsinin və ya perikardın iltihabı nəticəsində yarana bilər.
–Dizlərdə, ayaqlarda və ya topuqlarda şişkinlik ürəyin qanı lazım olduğu qədər effektiv şəkildə tədarük edə bilməməsi əlaməti ola bilər. Ürək kifayət qədər qan ötürə bilmədikdə, xüsusilə bədənin aşağı hissələrində şişlik meydana gələ bilər.
Mənbə: Sözcü
Tərcümə etdi: Amin Həsənli
