Düşünürəm ki, bir çoxunuz "qeyri-adi vadi" effekti ilə qarşılaşmamısınızsa, heç olmasa bu barədə eşitmisiniz. Foto misal:
Fotoşəkilə baxaraq, ümumiyyətlə, bunun bir qadın olduğunu başa düşürsən. Ancaq eyni zamanda, onunla bir şey səhvdir. O, robotdur, məncə, siz də bunu başa düşürsünüz. Əslində, "O, insandır, amma onda bir problem var" hissi "qeyri-adi dərə" effektidir.
Qeyri-adi dərə effekti insan kimi görünən və özünü aparan, lakin real şeyə tam bənzəməyən bir robot və ya digər obyektin müşahidəçidə düşmənçilik və ikrah hissi doğurması hadisəsidir. Bu fərziyyə yapon mühəndisi Masahiro Mori tərəfindən tərtib edilmişdir. Amma indi bu təsir robot insanın imkanlarından kənara çıxır.
"Uncanny valley"effekti necə işləyir?
Beynimizdə bir çox neyronlar var və onların hamısı fərqli bir şeyə cavabdehdir. Yer neyronları” var, onlar müəyyən yerdə olarkən aktivləşirlər (hər yerin öz sinir qrupları var). "Zaman neyronları" var, onların aktivləşməsi müəyyən bir zamanda baş verir. Və sözdə "güzgü neyronları" var. Onların aktivləşdirilməsi indi müzakirə olunan təsirlə əlaqələndirilir.
Güzgü neyronları beyindəki neyronlardır ki, həm müəyyən bir hərəkəti yerinə yetirərkən, həm də başqa bir heyvanı (və ya bu vəziyyətdə bir insanı) müşahidə edərkən bu hərəkəti yerinə yetirir.
Bəs yuxarıdakı fotoda qadını görəndə beyində nə baş verir?
"Güzgü neyronları" aktivləşir, çünki bir insanı görürük və təcrübəmizə görə tanınma baş verir. Qadın xüsusiyyətlərini, uzun saçları görürük və buna görə də bunun sapiensin qadın nümayəndəsi olduğu qənaətinə gəlirik. Sosiallaşma sayəsində biz insan emosiyalarını ayırd edə bilirik (əgər autizm spektri pozğunluqları yoxdursa, təbii ki), neyronların aktivləşməsi sayəsində də onları tanıyırıq. Amma bu... kuklanın emosiyalarına baxsaq... nəyisə tanımaq bizim üçün çətindir, yoxsa bu duyğular həddindən artıq şişirdilmiş görünür.
Yaxşı, onda hər şey nümunəyə uyğundur: beyin əvvəllər heç vaxt qarşılaşmadığı bir şeylə qarşılaşır (və ya çox nadir hallarda qarşılaşır), kortizol və adrenalin istehsalı başlayır, qorxu hissi yaranır, çünki beyin sadəcə olaraq nə gözlədiyini bilmir.
Ancaq bu, mütləq robotlarla baş verməyəcək. Başı aşağı olan itə və ya pulcuqlu quşa rast gəlsəniz, eyni şey olacaq. Təkamül baxımından belə olub ki, əgər siz yeni və ya qəribə bir şeydən qorxursunuzsa, daha təhlükəsiz olacaqsınız.
Mənbə: dzen.ru
Tərcümə etdi: Leyla Bayandurlu
