Təbiətin dərinliklərində sirli bir dünya var və bu sirrin açarlarından biri də okeanlardır. Bununla belə, dünyada su kütlələrinin yalnız 5%-i aşkar edilmişdir. Okeanın çox hissəsi insan gözü ilə görünmür və orada naməlum bir dünya var. Bu, mavi planetimizin nüvəsində olan sirlərin yalnız kiçik bir hissəsinin açıldığını göstərir.
Okeanların dərinliklərində hansı canlılar yaşayır, hansı əsrarəngiz coğrafiyalar araşdırılmamışdır və ən əsası bu sualtı aləmdə hansı ekosistem var?
Planetimizin ən böyük yaşayış sahəsi olan okean yer səthinin təxminən 70%-ni əhatə edir. Dünyanın hər yerindən daha çox canlısı olan okeanın ölçüsünü təsəvvür edin. Woods Hole Okeanoqrafiya İnstitutunun məlumatına görə, okeanda təxminən 332 milyon kub kilometr su var. Təkcə səthi təxminən 360 milyon kvadrat kilometr, orta dərinliyi isə 3 min 682 metrdir. Böyük rəqəmlər haqqında qavrayışımız o qədər də inkişaf etməsə də, dünya xəritəsini vizuallaşdırdığınız zaman bu rəqəmləri daha yaxşı başa düşə bilərsiniz. Hamımızın bildiyi Mariana çuxuru okeanın ən dərin yeri hesab edilir. 10 min 935 metr dərinliyi ilə Sakit okeanda yerləşir.
Eramızdan əvvəl 1200-cü ildə Aralıq dənizinə üzən Finikiyalılardan tutmuş 11-ci əsrdə Şimali Amerikaya səyahət edən vikinqlərə qədər bir çox sivilizasiyalar okeanın sirrini açmağa çalışıblar. XV əsrdə Xristofor Kolumb və Ferdinand Magellanın səyahətləri müasir okean kəşfiyyatı dövrünün başlanğıcını qoydu. 19-cu əsrdə HMS Challenger ekspedisiyasının tapıntıları okean haqqında anlayışımızda böyük yerə sahibdir. Bu gün okean tədqiqatları hələ də davam edir və bir çox təşkilatlar, o cümlədən NOAA (Milli Okean və Atmosfer Administrasiyası), elmi cəmiyyətlər və özəl şirkətlər tərəfindən həyata keçirilir.
İnsanlar uzun illərdir mövcud olsalar da, biz sualtı tədqiqatların yalnız səthi səviyyəsindəyik. Bir çox yerdə fərqli rəqəmlər görünsə də, orta hesabla okeanın təxminən 20%-nin xəritəsi çəkilib.
Niyə biz bütün okeanları araşdıra bilmirik?
Kainatın ən həssas və ən az başa düşülən yerlərindən biri olan okean həm də Yer səthinin böyük hissəsini əhatə edən su hövzəsidir. Qəddar bir ekosistemdə həyata uyğunlaşan növlərin yaşadığı qorxulu okeanın ən dərin hissələrinin kiçik bir hissəsinin kəşf edilməsinin bəzi səbəbləri var və qalanları haqqında heç bir təsəvvürümüz yoxdur.
Okeanın "dərin dəniz" və ya "daxili fəza" adlanan bir hissəsi (103 milyon kvadrat mil) həmişəlik qaranlıqdır. Günəş işığı zonası səthin təxminən 200 metr altından sonra əriyir və görüntüləməni çətinləşdirir.
Dibsiz çuxuru kəşf etmək üçün ROV və sualtı qayıqlar kimi texnologiyalar olsa da, texnologiya həm də müəyyən dərəcədə kəşfiyyata imkan verir, çünki görməli yerlər çoxdur.
Okeanı araşdırmaq niyə bu qədər vacibdir?
Okean çox müxtəlif dəniz canlılarına ev sahibliyi edir və bu növlərin bir çoxu hələ kəşf edilməmişdir. Dərin dənizin sərt şərtlərinə uyğunlaşan yeni və unikal canlıların kəşf edilməsi ilə yanaşı, okean kəşfiyyatı bu canlıların təkamülünü və onların ətraf mühitə necə uyğunlaşdığını anlamaq üçün də vacibdir.
Okean kəşfiyyatından gəmi qəzalarını tapmaq üçün də istifadə olunur. Əsrlər boyu orada nə qədər gəmi qəzası olduğunu kim bilir? Bu gəmi qalıqlarının tapılması keçmiş sivilizasiyalara və dünyanın dəniz tarixinə işıq salmaq üçün kifayət qədər mədəni əhəmiyyətə malikdir.
Mənbə: Webtekno
Tərcümə etdi: Aysel Qasımova
