Yalnızlıq insanlara necə təsir edir?
Uzun müddətli təkliyin ruhi və fiziki sağlamlığı təhdid etdiyini ifadə edən Prof. Dr. Uludüz, ''Bu vəziyyətin başlı başına bir xəstəlik səbəbi olduğunu belə deyə bilərik. Həm də immunitet sistemimizi zəiflədir və demans riskini artırır.
Elmi araşdırmalar göstərir ki, tənhalıq daimi siqaret çəkmək qədər sağlamlığa zərərlidir. Son zamanlar, yəni pandemiya prosesində bu hissi yaşadığımızı xatırladaraq, böyük çətinliklərlə üzləşdiyimizi, xüsusən də tək qalan yaşlı insanların yaddaş problemlərinin artdığını xatırladaraq. Dr. Derya Uludüz tənhalığın yaratdığı sağlamlıq problemlərini və sosiallaşmanın müsbət təsirlərini belə izah edib:
Sinir hüceyrələri arasında əlaqə pozulur
Oksford Universitetinin araşdırmasına görə, sosiallaşma beyin strukturuna təsir edir. Böyük bir sosial dairəyə sahib olanların beyinlərinin daha böyük hissələrinə sahib olduğu və daha yaxşı əlaqələrə sahib olduğu müəyyən edilmişdir. Yeni sübutlar da göstərir ki, sosiallaşma xəstəliklərə və qocalmaya qarşı bioloji güc sahəsi yaradır. Danışmaq və söhbət etmək neyronlar arasındakı əlaqəni artırır. Tək qalmaq, paylaşmamaq, danışmamaq, heç bir fəaliyyət göstərməmək və daxilən yaşamaq sinir hüceyrələri arasındakı əlaqəni pozur. Uzun müddətli tənhalıq demans riskini artırır, stress, depressiya və narahatlıq yaradır. Həmçinin yuxu problemlərinə və yüksək təzyiqə səbəb ola bilər. İmmunitet sistemini zəiflədir, orqanizmi xəstəliklərə qarşı həssas edir.
Sosiallaşmağın faydaları buradadır
Üz-üzə təmas beyində dopamin, oksitosin və serotonin kimi bir sıra neyrotransmitter kokteyllərini buraxır. Bunlar özümüzü təhlükəsiz, dinc və xoşbəxt hiss edir. Stress hormonu kortizol səviyyəsini aşağı salır; motivasiyanı artırır; ağrıları aradan qaldırır. Bu hormonlar bədəndə morfin kimidir, bir araşdırma emosional tərəfdaş toxunmasının xəstələrdə fiziki ağrıları aradan qaldırdığını göstərdi. Stresslə əlaqəli yüksək kortizol və onun orqanizmdə yaratdığı xroniki iltihab bir sıra xəstəliklərə səbəb olur. Stress və tənhalığın immunitetə təsiri də çox güclüdür. Qucaqlaşmaq və üz-üzə söhbətlə artırılan dopamin, epinefrin və oksitosin kimi hormonlar kortizol səviyyəsini aşağı salır, beynimizin potensial streslərə qarşı reaksiyasını dəyişir, immun reaksiyasını dəyişir və hətta yeni beyin hüceyrələrinin böyüməsini təşviq edir.
Okinava xalqının sağlam və uzun ömür sürməsinin sirri
Dünyada uzun ömürlü bölgələrdən biri də Aralıq dənizində İtaliya adası olan Sardiniya adasıdır və İtaliya materikindəkindən 100 nəfəri devirənlərin sayı 6 dəfə çoxdur. Bu bölgələrdən digəri Tokiodan 800 mil cənubda yerləşən Okinava arxipelaqıdır.Burada ən yaşlı qadın əhalinin yaşadığı və insanların dünyada ən uzun əlil ömür sürdüyü yerdir. Okinava əhalisi əsasən bitki mənşəli, düyü və dəniz məhsulları ilə qidalanır; Sardiniya əhalisi makaron, çörək, tərəvəz və meyvələr kimi tam buğda məhsulları ilə qidalanır. Buna görə də bu pəhrizlər bu gün tövsiyə olunan pəhrizlərdən çox fərqlidir və uzunömürlülükdə ortaq nöqtə yoxdur. Ortaq məqamlardan biri də bu bölgələrdə insanların aktiv həyat tərzi ola bilər. Xüsusilə oturub idman etmirlər, lakin yaşından asılı olmayaraq, hamısı gün ərzində aktivdirlər. Ancaq bu bölgələr üçün uzunömürlülüyün ən əhəmiyyətli ortaq faktorunun sosiallaşma olduğunu söyləmək olar: Sardiniya adasında 100 yaşına çatan insanlar gündəlik həyatdan heç vaxt ayrılmırlar. Yaşlılar çoxuşaqlı ailələri ilə yaşayır və işləyirlər. Sardiniya adasındakı dar evlər, bir-birinə qarışmış küçələr və birləşən meydanlar davamlı sosial qarşılıqlı əlaqəni təmin edir.
Yaşlı insanlar cəmiyyətdən təcrid olunmur
Okinava xalqının «Moai» adlandırdıqları çox əhəmiyyətli bir ənənə var. Moainin sözlərinə görə, onlar uşaqlarını kiçik yaşlarından ömürlük dost olmaq və bir-birlərinə dəstək olmaq üçün bir araya gətirirlər. Maoi qrupunuz varsa, ömür boyu sizinlə olacaq ən azı 5 çox yaxın dostunuz var. Əgər xəstələnsəniz, bir ailə üzvü ölürsə, maddi çətinlik çəkirsinizsə və ya sadəcə kimsə ilə danışmaq lazımdırsa, bilirsiniz ki, maoi dostlarınız sizə dəstək olmaq üçün orada olacaqlar. Bu gün də Okinavalıların təxminən yarısı moai-yə qoşulur və 100 yaşdan yuxarı yaşlıların çoxunun vaxt keçirmək üçün çoxlu dostu var. Başqa sözlə, Okinava xalqı heç vaxt böyüklərini cəmiyyətdən təcrid etmir. Həmçinin, Okinava dilində pensiya sözü belə yoxdur. Əvəzində bütün həyatınızı mənalı edəcək «səhər oyanmaq üçün səbəb» mənasını verən «ikiqai» sözü var. İkiqaya inanan ada əhalisi bu həyatdan gedənə qədər işləməyə və istehsal etməyə davam edir. Onlar da işləməkdən həzz alırlar, çünki ertəsi gün oyanmaq üçün səbəblərin olmasından xoşbəxtdirlər və həyatlarında stressə yer yoxdur.
Mənbə: Sözcü
Tərcümə etdi: Xədicə Cabbarlı
