Əfqanıstan gərginliyə səbəb ola biləcəyini əsas gətirərək "Çərpələng uçuran" filmini qadağan edib. Bununla belə, kitaba heç bir qadağa yoxdur. Səbəb acınacaqlıdır. Əfqanıstanda savadlılıq səviyyəsi aşağıdır və kitab ingilis dilində yazılıb.
Nəyə görə isə oxumağı, öyrənməyi sevmirlər. Görmək və ya eşitmək daha asan və daha təsirli olur. Bu, Əfqanıstan administrasiyasının qorxusudur. Yazılanların çox oxunmamasının heç bir zərəri yoxdur. Amma yazılan oxunsa, oxunuş vizuala tökülsə, kütləyə çatmaq təhlükəsi var. Hollivud və Əfqanıstan arasında yavaş-yavaş inkişaf etməyə başlayan “Çərpələng uçuran” filminin hekayəsinə gəlincə, əfqan əsilli amerikalı və ABŞ-da yaşayan Xalid Hüseynin imzası ilə eyniadlı romandan ilhamlanaraq çəkilib.
Kitabın və filmin xülasəsi belədir: Kaliforniya ştatında yaşayan Amir Taliban ölkəni ələ keçirdikdən sonra ABŞ-a köçmüş Kabil tacir ailəsinin oğludur. Film yazıçı olmaq istəyən Əmirin yeni çapdan çıxmış kitabının ilk nüsxəsini alması ilə başlayır. Bu xoşbəxt hadisəni həyat yoldaşı ilə bölüşərkən Pakistandan gələn telefon zəngi onun həyatının axarına yeni istiqamət verir. Onun uşaqlıq dostu Həsən və həyat yoldaşı Taliban tərəfindən öldürülüb. Dostunun oğlunu xilas etmək üçün Əfqanıstana qayıtmalıdır.
Əmir təkcə Əfqanıstana deyil, 30 il əvvələ-Sovet işğalı altında olan Kabildə dostu ilə çərpələng yarışlarında iştirak etdiyi o gözəl, məsum günlərə qayıdır. Göydə çərpələng yarışları edir. Onun dostu nökərlərinin oğlu Həsəndir. O, Əfqanıstanda azlıq təşkil edən şiə əsilli həzara etnik qrupuna mənsubdur. Toraman uşaqları Həsəni ələ salanda qarşılarında Əmiri tapırlar. Sonra o taleyüklü gün gəlir. Əksəriyyət təşkil edən puştun uşaqları Həsəni oğurluqda ittiham edirlər. Hazaralara qarşı etnik kin-küdurət də var. Əmir orada qalır. Atası Həsənə inanır. Lakin Əfqanıstandakı sosial-iqtisadi şərait iki dostun yolunu ayırır. Rəis ABŞ-da yeni həyata yelkən açır, Həsən isə çərpələng uçurmağı qadağan edən Əfqanıstanda qalır. Dostuna xəyanəti Əmiri ruh kimi izləyir.
Filmdə Zəkəriyyə İbrahimi və Həsən Ahmet Han Mahmutzade adlı iki əfqan uşaq Əmir rolunu oynayır. Qərb mətbuatı filmin keyfiyyətini və ölüm təhlükəsi altında olan uşaqların aktyorluq istedadını yüksək qiymətləndirir. Bəli, bu, uşaqların həyatı üçün təhlükədir. Çünki sünni puştun uşağına və ya həzara övladına təcavüz etmək, hətta film də olsa, həm etik, həm də etnik baxımdan həssasdır. Paramount şirkəti zorlama səhnəsi zamanı uşağın psixoloji sarsıntı keçirməməsi üçün çox diqqətli olduqlarını bildirsə də, Əhməd Xan Mahmutzadə həyatının təhlükəsizliyi üçün ötən ilin noyabrında Əfqanıstandan Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə qaçırılıb. Film yalnız kiçik oğlan Əfqanıstandan qovulduqdan sonra bütün dünyada yayımlanmağa başlayıb.
"Çərpələng uçuran"ın mətbuatda daha çox məşhurlaşması ilə Əfqanıstanın qadağası gündəmə gəlib. Hökumətə bağlı Əfqan Film Administrasiyasının rəhbəri Lətif Əhmədi deyib: "İnformasiya və Mədəniyyət Nazirliyinin göstərişi ilə "Çərpələng uçuran" filminin nümayişi və ölkəyə gətirilməsi qadağandır. Çünki filmin bəzi səhnələri şübhəlidir, həssaslıq yaradır, hökumət və ictimaiyyət üçün problemlər yaradır”. Kitaba heç bir qadağa yox idi. Paramount deyir: "Onsuz da filmi Əfqanıstanda buraxmaq planımız yox idi". Ancaq pirat DVD-ləri bloklamaq gücü yoxdur. “The Times” qəzetində dərc olunan məqaləyə görə, anti-Hazara “Kabil Express”də qadağan edilib. Lakin pirat DVD pleyerlər qadağanı tanımayıb. İndi eyni şeyin "Çərpələng uçuran"ın başına gəlməsi gözlənilir. Bu, Hollivud-Kabil oxundakı hekayədir.
Mənbə: Hürriyyet
Tərcümə etdi: Nuran Əhmədzadə
