Həyatınızda hər zaman peşmanlıq duyub tez-tez "arzulayıram" ilə başlayan cümlələrdən istifadə edirsinizsə, diqqətli olun!
Hər kəs həyatının bir dönəmində etdiklərinə və ya etmədiklərinə görə peşman olur. Əsas odur ki, bu peşmanlıqlar daim xatırlansın, tez-tez dilə gətirilsin və həyatımıza mənfi təsir göstərməsin. "İstəkləriniz bitməsə, zərər görəcəksiniz" xəbərdarlığını edən Nevrologiya Mütəxəssisi Prof. Dr. Derya Uludüz bu vəziyyətin beyin sağlamlığına təsirlərini belə izah edib:
Beyində nə baş verir?
Daim keçmişdə ilişib qalmaq beynimizi yeyir. Ona görə də məntiqli düşünə bilmirik, məntiqli düşünə bilməyəndə səhv qərarlar veririk və əsasən, boş yerə deyinirik. Bir müddət dincəlsək də, yenə özümüzə əsəbiləşirik. "Kaş bunu deməsəydim", "Kaş bunu etməsəydim", "Kaş qırmasaydım"... Zamanı geri qaytara bilmədiyimizdən etdiyimiz səhvi düzəldə bilmirik. Bu neqativ düşüncələr beynə mənfi təsir edir və şüuraltımız mənfi qeydlər etməyə davam edir. Bu səbəbdən beyin zamanla kiçilir. Yəni beyin toxuması, xüsusən də, yaddaş sahələri zədələnir və zamanla funksiyasını itirir. Beyin kiçilməsi, öyrənmə çətinliyi, konsentrasiyanın olmaması, söz tapmaqda çətinlik, ünsiyyət bacarıqlarının zəifləməsi, yaddaş problemləri, bədəndə və beyində iltihabın artması və beyin hüceyrələri arasında əlaqənin azalması səbəbindən düşünmə sürətində yavaşlama müşahidə edilə bilər. “Science” jurnalında dərc olunan böyük bir araşdırmada peşmanlıq hissi keçirən insanların beyinlərinin qərar qəbul etmə və duyğuları idarə edən hissəsində, beyinlərinin prefrontal bölgələrində azalmış boz maddə olduğunu göründü. Tez-tez peşman olan insanlar impulsiv davranışlara (səbirsiz, impulsivlik) daha çox meyillidirlər və impulslarını idarə etməkdə çətinlik çəkirlər.
Bu da depressiyaya səbəb ola bilər
Peşmanlıq normal bir duyğu olsa da, dəfələrlə təkrar edildikdə depressiyaya, xroniki kədərə və əzablara səbəb ola bilər. 2010-cu ildə Journal of Psychology-də nəşr olunan bir araşdırma göstərdi ki, təkrarlanan mənfi düşüncələr peşmanlıq və depressiv simptomlar arasındakı əlaqəyə vasitəçilik edir.
Biz nə etməliyik?
Səhvlərimizdən peşman olmadan dərs almaq mümkün deyil, bu da bizi eyni səhvləri təkrarlamağa vadar edir. Psixologiya professoru Aidan Feeney peşmanlığın qərarvermə qabiliyyətimizi necə inkişaf etdirə biləcəyini öyrənmək üçün bir mexanizm rolunu oynadığını vurğuladı. Bunun yolu “təəssüf hissini özünə zərər verən cəza vasitəsi olmaqdan çıxarmaq”dır. “Mən bunu mütləq etməməli idim” kimi birmənalı mövqe tutmaq “öyrənmə və motivasiya düşməni” kimi qarşımıza çıxır. Digər tərəfdən “Görəsən, mən bunu niyə etdim?” soruşmaq çıxış yolu ola bilər.
Burada öhdəsindən gəlməyin yolları var:
Peşmanlıqlarınızı azaltmaq üçün:
1. Öncəliklə, peşmanlığın hər kəs üçün normal bir hiss olduğunu qəbul edin.
2. Peşman olduğunuz vəziyyəti yenidən nəzərdən keçirməyə çalışın və ondan çıxara biləcəyiniz müsbət dərslərin olub-olmadığını yoxlayın.
3. Özünüzə qarşı həmişə mehriban olun və hər kəsin səhv etdiyini unutmayın.
4. Səhvlərinizi və ya çatışmazlıqlarınızı daim hesablamaq əvəzinə, onları qəbul edin. Mümkünsə, onu düzəltməyə çalışın.
5. Hisslərinizi dost, ailə üzvü və ya terapevt kimi etibar etdiyiniz biri ilə paylaşın.
6. Keçmişdə ilişib qalmaqdan çəkinin və indiki vaxta diqqət edin.
7. İrəliləməyə kömək etmək üçün yeni məqsədlər qoyun və ya yeni fəaliyyətlərlə məşğul olun.
8. Təcrübədən öyrənmə fürsəti kimi istifadə edin və gələcəkdə oxşar səhvlərə yol verməmək üçün həyatınızda bəzi dəyişikliklər etməyə çalışın.
9. Uğursuz olduğunuzu düşünmək əvəzinə, məqsədinizə başqa yolla çatmağa çalışın.
10. Tarixçənizə baxın. Keçmişdə etdiyiniz üçün ən çox peşman olduğunuz hadisələri özünüzdən soruşun və bu suallara cavab axtarın.
11. İstəklərinizi aradan qaldırmaq üçün hərəkətə keçin. Misal üçün; Keçmiş peşmanlıqlarınızdan hansını gələn il yaşamaq istəmədiyinizə qərar verin.
12. Peşmanlıqlarına diqqət yetirən bədbəxt insanlar fürsətləri əldən verirlər. Unutmayın: sınadığınız şeylərdən daha çox sınamadığınız şeylərə peşmansınız.
Mənbə: Sözcü
Tərcümə etdi: Xədicə Cabbarlı
