Tənbəlliyinizi elmi cəhətdən necə əsaslandırmaq olar?
Bu yazıda biz kiçik, bir tərəfdən yumoristik, digər tərəfdən isə tamamilə elmi nəzəriyyə təqdim edəcəyik, onun köməyi ilə tənbəlliyin sizə qalib gəldiyi anlarda özünüzə haqq qazandıra bilərsiniz.
Fakt budur ki, fizikada entropiya kimi bir termodinamik kəmiyyət var. Onun elmi əhəmiyyəti geri dönməz enerji israfının ölçüsünü müəyyən edir. Digər hallarda, hər hansı bir mikroskopik vəziyyətin baş vermə ehtimalını da müəyyən edə bilər. Bununla belə, deyək ki, “gündəlik həyatda” sistemin nizamsızlığının ölçüsü kimi entropiyanın mənasını başa düşmək daha asandır: sistemin elementləri hər hansı bir nizama nə qədər az tabe olarsa, entropiya bir o qədər yüksək olar. Burada sifarişin nə olduğu barədə kiçik bir aydınlaşdırıcı qeyd edəcəyik. Bu çox vacibdir, çünki bir şeyin mövcud sahəyə bərabər paylandığı bir vəziyyət pozğunluq və ya xaos adlandırıla bilər (məsələn, bir otaqda yerə bərabər şəkildə atılan zibildən danışırıqsa).
Ancaq belə bir vəziyyəti nizam da adlandırmaq olar (əgər söhbət, məsələn, yüksək keyfiyyətli və birmənalı rənglənmiş divardan gedirsə), o zaman kimin nəyi maraqlandırdığı, kimin hansı assosiasiyaları var... Bununla belə, biz bu məqalənin ehtiyacları üçün razılaşacağıq ki, bütün fiziklər və digər elm adamları kimi, sistemdə bəzi açıq-aydın quruluşun varlığını (məsələn, kosmosun müəyyən nöqtələrində xüsusi obyektlərin mövcudluğunu) sifarişlə başa düşəcəyik və nizamsızlıqla - kosmosda bütün növ maddələrin vahid paylanması. Bu halda entropiya nizamsızlığın ölçüsüdür.
Hazırda Kainat nisbi qaydadadır. Bizim çoxlu kosmik cisimlərimiz var, onların hər birinin öz forması, ölçüsü və xüsusiyyətləri var, hamısı müəyyən yerlərdə yerləşir. Beləliklə, sistemimizdə müəyyən struktur var.
Ancaq təəssüf ki, elm qeyd-şərtsiz sübut etdi ki, qapalı termodinamik sistemlərdə entropiya yalnız arta bilər və ya dəyişməz qala bilər. Beləliklə, hər hansı bir sistem pozğunluğa meyllidir, yəni bütün mövcud maddələrin mövcud məkanda vahid paylanmasına. Bu bəyanat yerli olaraq pozula bilər, yəni məkanın bəzi sahələrində sistemi təşkil edən bəzi elementlər nizam-intizam üçün səy göstərə bilər, lakin bütün qapalı sistem bütövlükdə həmişə yalnız nizamsızlığa can atır və ya əldə edilən pozğunluq səviyyəsini saxlayır. Yəni haradasa bir az nizam-intizam varsa, başqa yerdə daha çox nizamsızlıq var.
Deməli, azalmayan entropiya (pozğunluq) qanununu bütövlükdə bütün Kainata tətbiq etsək, belə çıxır ki, bir gün bütün maddələr Kainatda bərabər paylanmalıdır. Bu, ulduzlar və ya planetlər kimi seçilmiş obyektləri tərk etməyəcək. Bütün boşluq müxtəlif hissəciklərin homojen bir qarışıqlığı ilə tamamilə bərabər şəkildə doldurulacaqdır. Və entropiya (və ya nizamsızlıq) son maksimumuna çatacaq.
Bu vəziyyət Kainatın İstilik Ölümü adlanır. Bunun nə vaxt baş verəcəyi ilə bağlı müxtəlif təxminlər var. Hər halda bu, qiyamətin ən uzaq ssenarilərindən biridir. Əgər sonda Kainat məhz bu vəziyyətə gələrsə, bu, çox milyardlarla ildən sonra baş verəcəkdir. Entropiyanın digər mühüm xüsusiyyəti odur ki, o yalnız bir şey baş verdikdə artır və əksinə, əgər bir şey olarsa, onda entropiya mütləq artır. Heç bir şey olmazsa, entropiya ən azı dəyişməz olaraq qalır.
Lakin entropiyada hər hansı bir artım olduğundan, yəni pozğunluq bizi Kainatın İsti Ölümünə yaxınlaşdırır, belə çıxır ki, heç nə baş verməsə də, bu son, heç olmasa, yaxınlaşmır. Və müəyyən hadisələr baş verməyə başlayan kimi, Kainatın İsti Ölümü mütləq bizə vaxtında yaxınlaşır. İnsan, əlbəttə ki, heç bir şey edə bilməz, heç olmasa nəfəs almalıdır, ürəyi döyünür və bədəndə digər proseslər baş verir. Ancaq bir insan sadəcə divanda yatırsa, o zaman entropiya bir insanın aktiv işləməyə başladığından daha yavaş artır. Bu o deməkdir ki, Kainatın İsti Ölümü, əgər insan boşdursa, bir insanın işlədiyindən daha yavaş yaxınlaşır.
Bu təsir əlbəttə çox zəifdir, ədədi təxminlər yenə çox çətindir, lakin hər halda bir insanın və onun həyat tərzinin Kainatın İstilik Ölümünün baş verməsinə töhfəsi saniyənin ən kiçik fraksiyaları ilə hesablanır. Bu hadisənin özünün də bizdən milyardlarla il uzaqda olduğunu nəzərə alsaq, məlum olur ki, hər bir insanın bu prosesə nisbi təsiri çox cüzidir. Buna baxmayaraq, ciddi şəkildə desək, elm baxımından bu təsir hələ də mövcuddur. Buna görə də, tənbəlliyiniz elmi cəhətdən əsaslandırıla bilər ki, Kainatın İsti ölüm anını mümkün qədər gecikdirməyə çalışırsınız.
Kainatın Termal Ölümü ilə bağlı fərziyyənin əsaslandığı əsas nəticələr, ideal qaz kimi sistemlər üçün yaxşı işləyən bir nəzəriyyə əsasında hazırlanır, bu fərziyyə həm də bütün enerji növlərinin sonunda istiliyə çevriləcəyini və Kainatımızın qapalı sistem olduğunu.
Eyni zamanda, Kainatımız çox güman ki, ideal qaz modeli əsasında təsvir edilə bilən o qədər də sadə deyil, xüsusən də onun tərkib hissələri, ideal qaz molekullarından fərqli olaraq cazibə qüvvələri tərəfindən cəlb olunur, bu da müəyyən bir şəkildə yaxınlaşmır. Kainatdakı bütün enerjinin istiliyə çevriləcəyinə də əminlik yoxdur. Və bu yaxınlarda bəzi elm adamları Kainatımızın qapalı sistem olduğuna şübhə etməyə başladılar.
Mənbə: educon.by
Tərcümə etdi: Aytac Şirəliyeva
