Bu gün:

“Parasomnia müdafiəsi” nədir?


Randy Herman, Jr Kenneth Parks və Scott Falater. Bu adlar tanış səslənirmi? 


Bu adamlar hər biri qətl törətməklə ittiham edilərkən əsl günahkarın lunatizm olduğunu iddia ediblər. Bu qətllər son bir neçə onillikdə baş versə də, son bir ildə əsl cinayət əhatə dairəsi ilə yenidən diqqət çəkib.


Qeyri-adi davranış və ya təəccüblü cinayət əməllərini ehtiva edən cinayət ABŞ-da ən populyar janrlardan biridir.


Bəs yuxuda gəzən insanlar əsl cinayət törədə bilərlərmi? Və bu, etibarlı hüquqi müdafiənin əsasını təşkil edə bilərmi? 

Bəli, 2023-cü ilin mayında və 2024-cü ilin əvvəlində araşdırma aparan tədqiqatçılara görə, onlar aşkar ediblər ki, nadir də olsa, qətlləri yuxuda gəzən şəxs törədə bilər. 

 

Törədilmiş cinayətlə yuxu elminin qovuşduğu yer ədli tibbdir. O, yuxu pozuntularının cinayətə necə təsir etdiyini təhlil edir. Məsələn, "yuxuda gəzən insandan müdafiə" və ya "parasomniyadan müdafiə" bir insanın hələ yuxuda olarkən etdiyi hərəkətlərə görə məsuliyyət daşımadığına dair hüquqi arqumentdir.


Bir sıra son araşdırmalar, parasomniya müdafiəsinin qətl, fiziki hücum və cinsi təcavüz də daxil olmaqla, zorakılıq aktlarına görə müttəhimlərə bəraət qazandırmaq üçün uğurla istifadə edildiyini aşkar edib.


Əksər cinayət işlərində təqsirləndirmə hökmü şəxsin qəsdən və ya öz hərəkətlərinin nəticələrini bilərəkdən könüllü törətdiyini sübut etməyi tələb edir. Yuxu pozğunları isə şüursuz fiziki fəaliyyətə imkan verir.


Parasomniya, yuxu zamanı və ya yuxuya girib-çıxarkən arzuolunmaz davranışları ehtiva edən yuxu pozğunluğunun bir növüdür. 

Parasomniaya misal olaraq yuxuda gəzmək, yuxuda danışmaq daxildir. Bu davranışlar beyin tam oyanmadıqda və ya yuxuda olmadıqda baş verir.


Bunun əvəzinə, beynin bəzi hissələri, məsələn, hərəkətə nəzarət edənlər oyaq vəziyyətdə, yaddaş və şüuru idarə edən digər hissələri isə yuxu vəziyyətində qala bilər. Bəzi hallarda, yuxu zamanı zorakı davranış, bir insanın xəyallarını həyata keçirməyə çalışdığı zaman baş verir.


2024-cü ildə yuxu zamanı törədilən 30-dan çox cinayətin təhlilində tədqiqatçılar bir neçə ümumi nümunə tapdılar. Məsələn, qətl silahı tez-tez çarpayıya yaxın olan silah və ya kəsici əşya idi, qadın ailə üzvlərinin qurban olma ehtimalı daha yüksək idi və əksər hallarda zorakılıq aktını gizlətmək üçün heç bir səy tələb olunmur.


Parasomniya ilə bağlı məhkəmə halları nadir olsa da, tədqiqatlar böyüklərin 4%-nin əvvəlki il yuxuda gəzinti ilə qarşılaşdığını təxmin edir. Başqa bir araşdırmada 15 yaşdan yuxarı insanların 1,6%-nin yuxu zamanı zorakılıq hərəkətləri etdiyi məlum olub. Bununla belə, insanlar bu davranışı bildirməkdən çəkinəcəkləri üçün bu, az qiymətləndirilə bilər.


Bununla belə, yuxu ədli tibb ekspertləri qeyd edirlər ki, parasomniya müdafiəsindən istifadə etməyə cəhd edən bir çox müttəhimdə yuxu pozğunluğunun inandırıcı əlamətləri yoxdur.

Parasomnia müdafiəsinin məhkəmə salonlarında daha çox yayılıb-yayılmayacağı hələ qeyri-mümkün olaraq qalır. Lakin o, kriminal serialda və ya podkastda görünəndə təəccüblənməyin.


Mənbə: Sleepfoundation

Tərcümə etdi: Aysu Əsgərzadə

Paylaş
Şərh əlavə et