Televizor niyə körpələr üçün zərərlidir?
Bəzən analar az yeyən körpələrini televiziya və reklamlar qarşısında qidalandıra bilərlər. Körpənin televizor qarşısında vaxt keçirməsi, körpənin ananın mimikasından, baxışlarından, səsindən, yəni ananın ona verəcəyi emosional və sosial stimuldan, sevgidən məhrum olması deməkdir. Bu vəziyyətdə körpə öz bədənindən aclıq stimullarını almaqda çətinlik çəkəcək və diqqəti yayındırmağa - televiziyaya əsaslanaraq qidalanacaq. Bu, növbəti yeməyin oxşar və çətin olmasına səbəb olacaq.
Bu dövrdə körpə sosial münasibətləri inkişaf etdirməyə, boşboğazlıq etməyə və tək sözlər söyləməyə başlayır. Uşağın həm sosial, həm də digər bacarıqlara yiyələnməsi və inkişafı baxıcının emosional reaksiyasından asılı olacaq. Başqa sözlə desək, körpənin hərf, tək-tək sözlər söyləməsi valideynlərin uşaqla vaxt keçirməsindən, uşağa reaksiya verməsindən, model olmasından, birgə məşqlər etməsindən asılıdır. Bu dövrdə televiziya qarşısında çox vaxt keçirən uşaqlar həm sosial əlaqələr, həm də dil inkişafı baxımından çətinlik çəkəcək, yaşlarına uyğun gözlənilən inkişafı göstərə bilməyəcəklər. Bu səbəbdən valideynlər körpələri ilə mümkün qədər çox vaxt keçirməli, onları ekran qarşısında qoymamalıdırlar. Körpələrin sağlam inkişafını təmin etmək üçün onların televiziyadan uzaq tutulması və ümumiyyətlə televizora baxmasına icazə verilməməsi vacibdir.
Uşaqlar neçə yaşdan televizora baxmalıdır?
Uşaqların televizora baxma vaxtı yaşla bağlıdır. Uşaqların inkişafı və əldə etdikləri bacarıqların sağlam bir yolda davam etməsi üçün üç yaşından əvvəl televiziyadan uzaq tutulmaları vacibdir. Bu dövrdə bir və ya iki saat televiziyaya məruz qalmaq inkişaf problemlərinə səbəb olacaqdır (danışıqda problemlər, qeyri-şifahi ünsiyyət, jest və mimikalardan düzgün istifadə edə bilməmə, sosial mühitə uyğunlaşma problemləri, həmyaşıdlarına uyğun reaksiya verə bilməmə, yaşa uyğun öyrənmə bacarıqları kimi problemlər).
Üç yaşından sonra sosial münasibətlər, xarici dünyanı bilmək, öyrənmə və düşünmə kimi inkişaf xüsusiyyətlərinin davam etdiyi və yeni nailiyyətlərin əldə edildiyi bir dövrdür. Bu dövr həm də uşaqların təxəyyülünün daha çox inkişaf etdiyi, reallığı təxəyyüldən ayırmağın çətin olduğu dövrdür. Bu dövrün digər ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti modelləşdirmədir. Bu dövrdə oyun oynamaq çox vacibdir. Oyun oynamaqla uşaqlar təxəyyüllərini genişləndirir, şəxsiyyət rollarını alır, onları məşq edir (oyunda oğlan və ya qız rolunu oynamaq, valideyn olmaq və s.) və xarici dünyanın qaydaları ilə tanış olurlar. Bütün bu səbəblərə görə həm televiziyaya baxmağa sərf etdikləri vaxt, həm də hansı proqramlara baxdıqları önəmlidir.
Şiddətli proqramlar uşaqların daha şiddətli davranış nümayiş etdirməsinə səbəb ola bilər. Onlar televiziyadakı xəyali qəhrəmanları da təqlid etmək istəyə bilərlər. Qorxu məzmunlu proqramlar uşağın narahatlıq səviyyəsini artıra bilər. Bu müddət ərzində ailələr uşaqlarına gündə təxminən bir saat televizora baxmağa icazə verməli və övladlarının hansı verilişlərə baxacağını müəyyənləşdirməlidir.
Mənbə: Liv Hospital
Tərcümə etdi: Aminə Paşazadə
