Limerens nədir?
Limerens 1970-ci illərdə amerikalı psixoloq Doroti Tennov tərəfindən təqdim edilmiş bir anlayışdır. Ümumiyyətlə psixologiya sahəsində nəzərdən keçirilən limerens dopamin hormonunun təsiri ilə aktivləşən bir meyli təsvir edir. Bu meyli olan insanlar romantik münasibət qurduqları və ya yaşamaq istədikləri insana qarşı obsesif bir sevgi hiss edirlər. Bu hissdən ötəri insanlar daim qarşısındakı insan üçün darıxır və başqa bir şey düşünə bilmirlər. İş və təhsil kimi mühüm vəzifələri unutmaq da bu ruh halına daxildir. Gördüyünüz kimi, limerens yaşayan insanlar yalnız bir insan haqqında düşünür və bu insansız həyatlarına davam edə bilməyəcəklərinə inanırlar. İlk dəfə araşdırıldığında limerens ilk baxışda sevgi olaraq şərh edilir, lakin bu anlayış əslində mənfi bir vəziyyətin xəbərçisidir. Başqa sözlə desək, aşiq insanlar həyatlarına davam edə bildiyi halda, limerliyi olan fərdlər başda əhval-ruhiyyə olmaqla hər baxımdan əziyyət çəkirlər. Qısacası, limerliyə görə müəyyən insanlar ilahiləşdirilir və bu insanlardan ayrı vaxt keçirmək zülmə çevrilir. Əsl sevgidən çox fərqli bir fenomen olan limerens, 'limerens obyekti' adlı bir anlayışı da ehtiva edir. Limerens obyekti limerens yaşayan insanların böyük sevgi kimi görünən bir hiss hiss etdiyi insanı təsvir edir.
Limerensiyanın hansı mərhələləri var?
Əsasən üç mərhələdən ibarət olan limerensiyanın birinci mərhələsi bağlanma kimi tanınır. Fərd bu mərhələdə hər hansı bir insanla romantik bir əlaqə qurmağa başlayır. Zaman keçdikcə bu bağ güclənir və sevgi olduğu düşünülən hiss özünü büruzə verir. Bu hissə görə fərd münasibət kanalı yaratdığı insana güclü bağlanır və ona böyük güvən bəsləyir. Əslində bu adamın yalan ifadələrinə, münasibətinə məhəl qoyulmur. Birinci mərhələdə hər hansı bir insanın xüsusi olması fikri formalaşdıqdan sonra kristallaşma adlanan ikinci mərhələ başlayır. Bu mərhələdə fərdin digər insana olan sevgisi güclənir və sözügedən insandan ayrılmaz hala gəlir. İtirmək qorxusunun yarandığı kristallaşmada fərd öz istək və inanclarını bir kənara qoyur və yalnız qarşı tərəfin istək və inanclarına uyğun yaşamağa başlayır. Pisləşmənin son mərhələsində insanı çaxnaşma vəziyyəti əhatə etməyə başlayır. Bu çaxnaşma səbəbiylə fərd cinsəllikdən tutmuş zəkaya qədər hər şeydən istifadə edərək qarşıdakı insanı itirməməyə çalışır. Bundan əlavə, bu mərhələdə qarşı tərəfə təzyiq etmək, onu daim nəzarətdə saxlamaq vəziyyəti də inkişaf edir. Məsələn, bir insan gizli şəkildə partnyorunun mobil telefonunu axtarırsa və ya onun harada olduğunu öyrənmək üçün davamlı olaraq yoldaşına zəng edirsə, bu adamın deqradasiya mərhələsində olduğunu söyləyə bilərik. Bu mərhələdəki çaxnaşma səbəbiylə fərd tez-tez evlilik kimi vəziyyətlərlə romantik əlaqəni rəsmiləşdirmək istəyini ifadə edə bilər.
Sevgi ilə limerens arasında necə fərq qoyula bilər?
Əsl sevgi və limerence oxşar simptomlar yarada bilsə də, bu iki anlayış arasında böyük fərqlər var. Əvvəlcə qeyd etmək istərdik ki, sevgi bir duyğudur və limerens zəhərli bir təcrübədir. Limerens narahat edən davranışları əhatə etsə də, sevginin müsbət münasibət və emosiyaları da əhatə etdiyini vurğulamalıyıq. Məsələn, limerens tez-tez məyusluq və şiddətli kədər gətirir, əsl sevgi isə ehtiras, hörmət, etibar, rahatlıq və sədaqət gətirir. Həqiqətən aşiq olan insanlar çox vaxt hiss edirlər ki, tərəfdaşlarına sadiq olsalar da, ayrılıq vəziyyətində təkbaşına yaşaya bilərlər. Limerens vəsvəsəni inkişaf etdirdiyindən, limerens obyektindən ayrı yaşamağın mümkün olmadığı düşünülür. Göründüyü kimi, sevgi hissi reallıqdan qopmur, ancaq limerlik səbəbindən fərd reallıqdan uzaqlaşır və münasibətləri ilə bağlı daim hiss etdiyi mümkün təhlükələrlə gündəlik həyatını davam etdirməyə çalışır.
Mənbə: uplifers.com
Tərcümə etdi: Rəhimə Cəmilova
