Qüsurların kənarları bir-birinə yapışdıqca və blokun qalan hissəsi hərəkət etdikcə təbii olaraq blokların bir-birinin üzərində sürüşməsinə səbəb olacaq enerji yığılır. Hərəkət edən blokların qüvvəsi nəhayət nasazlığın əyri kənarlarının sürtünməsini dəf etdikdə və blok həll edildikdə, yığılmış enerjinin hamısı sərbəst buraxılır.
Enerji göldəki dalğalar kimi seysmik dalğalar şəklində bütün istiqamətlərdə qırılmadan xaricə yayılır. Seysmik dalğalar yerdən keçərkən yeri silkələyir, dalğalar yerə çatdıqda isə yeri və onun üzərində olan hər şeyi silkələyir.
Zəlzələlər necə ölçülür?
Bu gün zəlzələlərin miqyasını hesablamaq üçün yerli miqyas, moment böyüklüyü, bədən dalğasının böyüklüyü və səth dalğasının böyüklüyü kimi müxtəlif üsullardan istifadə olunur. Bu üsullardan ən məşhuru rixter şkalasıdır. 1935-ci ildə Çarlz F. Rixter tərəfindən hazırlanmış bu miqyasda zəlzələnin enerji buraxılışına vahid ədədi qiymət verilir. Rixter şkalası loqarifmikdir; yəni miqyasda hər bir tam artım seysmik dalğaların amplitudasının on dəfə artmasına və təxminən 31,6 dəfə daha çox enerjinin buraxılmasına uyğundur.
Zəlzələnin yer səthinə təsiri intensivlik adlanır. İntensivlik şkalası insanların yuxudan oyanması, mebelin hərəkət etməsi, bacaların zədələnməsi və nəhayət tamamilə məhv edilməsi kimi bir sıra xüsusi əsas cavablardan ibarətdir. Son bir neçə əsrdə zəlzələlərin təsirlərini qiymətləndirmək üçün bir çox intensivlik şkalası işlənib hazırlansa da, bu gün zəlzələlərin intensivliyini təyin etmək üçün ən çox istifadə edilən şkala dəyişdirilmiş Merkalli intensivlik şkalasıdır. 1931-ci ildə Harry Wood və Frank Neumann tərəfindən hazırlanmış və indiki formasını almışdır.
İntensivlik şkalasında aşağı olan rəqəmlər ümumiyyətlə zəlzələnin insanların necə hiss etdiyinə aiddir. Şkala üzrə daha yüksək rəqəmlər müşahidə edilən struktur zədələnməsinə əsaslanır.
Mənbə: Yapikredi.com
Tərcümə edən: Leila Adigözəlova
