Qədimdə ünsiyyət
İnsan ünsiyyətinin ən qədim formalarından bəzilərinə danışmaq və ya səs çıxarmaq, rəsm çəkmək və rəqs etmək, aktyorluq etmək və simvollardan istifadə daxildir. Aşağı ton və ya yüksək tonluqda xırıltı və ya bağırsaq səsləri kimi səslərin çıxarılması ya sosial ünsiyyəti göstərir, ya da xəbərdarlıq əlaməti ola bilər. Bu dövrdə ünsiyyət kimi bədən dili də istifadə olunurdu. Daha sonra insanlar gündəlik həyat fəaliyyətlərini qeyd etmək zərurətini dərk etdikdə yazılı ünsiyyət yarandı. Daha sonra bu, barter və mal mübadiləsi ehtiyaclarını ödəməyə doğru irəlilədi. Qədim misirlilər simvollardan yazılı ünsiyyət forması kimi istifadə edən ilk insanlardan biri olub, sonradan bu gün bildiyimiz əlifba sisteminə çevrilib.
Mağara rəsmləri insanların mədəniyyətlərinin hekayəsini izah etmək üçün mağaraların və kanyonların divarlarına çəkdikləri divar rəsmləri idi. Döyüşlər, ovlar və mədəniyyət hekayələri danışardılar.
Kitablar yaranmazdan əvvəl hekayələr həm bədii, həm də qeyri-bədii janrlarda hekayələr danışmaq üçün istifadə olunurdu. Bu, ailələr və icmalar üçün keçmişləri haqqında məlumat ötürmək üçün bir yol idi. Bu infoqrafika əsrlər boyu ünsiyyətin bütün formalarını vurğulayır. Zərb alətləri qonşu qəbilələrə və qruplara siqnal göndərmək üçün bir üsul idi. Zərb alətlərinin səsi onlara bilməli olduqları narahatlıqlar və hadisələr barədə məlumat verəcəkdi. Duman siqnalları, sözləri istifadə etmək üçün kifayət qədər yaxın olmayan insanlara mesaj göndərməyin başqa bir yolu idi.
Uzun illər boyu belə hesab olunurdu ki, biliyin yeganə etibarlı forması yazılı sözdür. Bunlar əziyyət tələb edirdi, çünki sözlərini saxlamaq mümkün idi. Ancaq çap olunmuş söz yanıltıcı ola bilər. Məsələn, bəzi tarix kitabları yanlış olaraq afrikalıların Cənubi Afrikaya avropalı köçkünlərin Capeyə enişi ilə eyni vaxtda gəldiyini öyrədirdi. Bəzi kitablar insanlar arasındakı fərqləri vurğulayırdı. Və əksər dərsliklər Xoisanların Cənubi Afrikada çox uzun müddət yaşadığını etiraf etsə də, yazıçılar onları “ibtidai” kimi görür və onların tarixinə çox az hörmət edirdilər. Onların rəqsi bu dəbdən sonra idi. Avropalı köçkünlər Cənubi Afrikaya gələndə onların əksəriyyəti oxuyub yaza bilirdi. Onlar yazılı sözü biliyin qiymətli forması kimi dəyərləndirirdilər. Lakin Avropa alimləri biliyin ötürülməsinin yeganə yolunun yazı olduğunu düşünərək səhv etdilər. Afrikada kitab tapmadıqları yerdə sadəcə Afrikanın heç bir tarixi olmadığını güman edirdilər.
Mənbə: sahistory.org.za
Tərcümə etdi: Gülnisə Əfkari
