İnsanın nə qədər yaxşı yatdığı, necə yediyi və stress səviyyəsi əhəmiyyətlidir. Müvəqqəti yorğunluq çox əhəmiyyətli sayılmır, lakin xroniki yorğunluq olduqda bu vəziyyət mütləq nəzərə alınmalıdır. Davamlı yorğunluq hissi insanı sosial və ya iş həyatında geridə qoyduğunda problem yaradır. Əgər insan əvvəllər rahatlıqla yerinə yetirə biləcəyi işləri yorulmadan edə bilmirsə, həkimə müraciət etməli və yorğunluğun səbəbini araşdırılmalıdır.
Xroniki yorğunluq sindromu 6 aydan çox davam edən, heç bir xəstəlik şikayəti olmayan daimi yorğunluq hissidir. Gündəlik həyatda fəaliyyətlər yorğunluq və halsızlıq səbəbindən həyata keçirilə bilmir. Xroniki yorğunluq sindromunda; yorğunluq, zəiflik, əzələ ağrıları, daimi yuxululuq və yuxusuzluq, ayaqlarda yorğunluq hissi müşahidə olunur. Xroniki yorğunluq sindromu 20-40 yaşlı qadınlarda kişilərə nisbətən 4 dəfə çox rast gəlinir.
Xroniki yorğunluğun səbəbi nədir?
Xroniki yorğunluğun bir çox səbəbləri ola bilər. Yorğunluq bəzən anemiya, infeksiyalar, qaraciyər, ürək və böyrək çatışmazlığı, vitamin və mineral çatışmazlığı, metabolik pozğunluqlar (hipoqlikemiya), hormonal problemlər ( hipotiroidizm , böyrəküstü vəzi çatışmazlığı) və xərçəng kimi ciddi sağlamlıq problemlərinin ilk əlamətidir. Xəstəlikdən yaranan yorğunluq və zəiflik xəstəlik müalicə olunduqda yox olur. Yorğunluq təkrarlanan və uzun sürən stress, yuxu problemləri, depressiya və bəzi digər psixoloji problemlər nəticəsində də yarana bilər.
Xroniki yorğunluq sindromunun əlamətləri hansılardır?
Xroniki yorğunluq sindromunun əsas əlamətlərinə 6 aydan çox davam edən və heç bir tibbi səbəbi olmayan zəiflik və yorğunluq hissi daxildir. İnsan yorğunluq və zəiflik nəticəsində gündəlik həyat fəaliyyətini yerinə yetirə bilmir. Beyin dumanı, baş, boğaz, əzələ və oynaq ağrıları, dırnaqların qırılması, saç tökülməsi, narahatlıq, depressiya və yuxu pozğunluğu kimi narahatlıqlarla müşayiət olunan digər simptomlar varsa, xroniki yorğunluq sindromundan şübhələnirlər.
Xroniki yorğunluq sindromu diaqnozu necə qoyulur?
Xroniki yorğunluq sindromunun əlamətlərinin başqa bir xəstəlikdən qaynaqlandığını anlamaq üçün bəzi klinik müayinələr və testlər aparılır. Bütün digər xəstəliklər kimi xroniki yorğunluq sindromunun diaqnostikasında xəstənin anamnezi vacibdir. Xəstəliklərlə yanaşı yuxu pozğunluqları və psixoloji pozğunluqlar da xroniki yorğunluq sindromuna səbəb ola biləcəyi üçün düzgün diaqnoz qoymaq məqsədilə bu imkanlar qiymətləndirilməlidir. Xroniki yorğunluq sindromunun diaqnozu psixoloqlar, psixiatrlar və digər müvafiq tibb sahələrini əhatə edən multidisiplinar komandanın qiymətləndirilməsi ilə qoyulur.
Xroniki yorğunluq sindromu necə müalicə olunur?
Müalicənin məqsədi xəstəliyin əlamətlərini yaxşılaşdırmaqdır. Müntəzəm və fərdi olaraq təyin olunan məşq təcrübələrini yerinə yetirməklə yanaşı, xəstəyə psixoloji dəstək vermək də çox vacibdir. Həyat tərzi dəyişiklikləri və qidalanma müalicələri də müalicənin bir hissəsidir. Müalicə zamanı xəstənin hər mərhələdə sağalması təşviq edilməli, xəstə, ailə və həkim yaxından əməkdaşlıq etməlidir. Xroniki yorğunluq sindromunun müalicəsi fərdiləşdirilməlidir.
İş və istirahət dövrləri düzgün tənzimlənməlidir. Qısa və tez-tez istirahət fasilələri alaraq yorğunluğun qarşısını almaq olar. İş mühitinin yaxşı havalandırılmasını təmin etmək lazımdır. Çox isti və ya çox soyuq mühitlər bədənimizdə əlavə stress yaradır.
Hətta yüngül susuzlama maddələr mübadiləsini ləngidir. Ona görə də gündə ən az 8-10 stəkan su içmək, qəhvə və çayı mümkün qədər az qəbul etmək lazımdır.
Müntəzəm məşqlə maddələr mübadiləsi sürətlənir və daha çox enerji istehsal olunur. Hər gün ən azı 30 dəqiqə gəzmək bədən çəkisini tarazlamağa və sümük sağlamlığını qorumağa və yaxşılaşdırmağa kömək edir. O, ürək-damar sisteminin və tənəffüsün tənzimlənməsini və toxumalara lazımi səviyyədə oksigenin daşınmasını təmin edir.
İmmunitet sisteminin güclü olması üçün adekvat, balanslı və sağlam qidalanma lazımdır. Az və tez-tez yeyin. Ağ təmizlənmiş taxılların əvəzinə; Tam buğda, çovdar, yulaf və kəpək kimi təmizlənməmiş taxıl və qidaları seçin. Gün ərzində 8-10 stəkan su içməyi unutmayın. Qızardılmış yeməklərdən uzaq durun, bunun əvəzinə qaynadılmış və ya buxarda bişirməyə üstünlük verin. Mümkün qədər yağlı qidalardan uzaq durun. Axşam yeməyinizin, xüsusilə, tərəvəz əsaslı olduğundan əmin olun.
Mənbə: memorial.com.tr
Tərcümə etdi: Rəhimə Cəmilova
