Əli evə gələndə anasının qəmgin olduğunu gördü. Anasının ona baxmadığını, danışmadığını görüb bir müddət susdu. Əli narahat olmağa başladı və anasına yaxınlaşdı. "Ana, nəsə olub?", - deyə soruşdu. Anası hələ də susurdu və Əliyə baxmadan yanından keçdi. Əli rədd edildiyini hiss etdi. “Bəlkə də, məndən inciyib”, - deyə düşündü. Özünü dəyərsiz hiss edərək otağına çəkildi və kədərlə oturdu. Qorxu və narahatlıqla dolu bir gecə keçirdi. Ertəsi gün anası ilə danışmağa çalışsa da, yenə də eyni soyuqluq, laqeydlik var idi. Əli içindən qəzəbləndi və üsyan etməyə başladı. Bu vəziyyət Əlinin özünə inamını zədələdi və o, münasibətlərində problem yarada biləcəyini düşünməyə başladı.
Bu nümunə göstərir ki, uşaq valideynin incikliyindən təsirlənir və müxtəlif emosiyalar yaşayır. Hər bir uşağın reaksiyası fərqli ola bilər, lakin, ümumiyyətlə, uşaqlar özlərini rədd edilmiş, dəyərsiz hiss edə, qorxu və narahatlıq içində ola, qəzəb və ya üsyankar vəziyyətində ola bilərlər.
Bəs niyə valideynlər övladlarından inciyirlər?
Valideynlərin incikliyinin səbəbləri arasında bir neçə məqam var:
Stress və təzyiq:
Valideynlər tərəfindən yaşanan stress, təzyiq və ya çətinliklər uşağa qarşı nifrətə səbəb ola bilər. Valideynlər öz həyatlarında çətinliklərin öhdəsindən gəlməkdə çətinlik yaşadıqda və ya müxtəlif problemlərlə qarşılaşdıqda emosional reaksiyalarını uşağa əks etdirə bilərlər.
Ünsiyyət problemləri:
Valideynlər və uşaqlar arasında yaxşı ünsiyyət qurmaq bacarığı olmaya bilər. Valideynlər emosional və ya problemli məsələləri izah etməkdə və ya həll etməkdə çətinlik çəkə bilərlər ki, bu da nifrətə səbəb ola bilər.
Emosional reaksiyaların idarə edilməsi:
Bəzi valideynlər emosional reaksiyalarını idarə etməkdə çətinlik çəkə bilərlər. Stress, qəzəb və ya məyusluq kimi duyğuları ilə mübarizə aparmaqda çətinlik çəkdikləri zaman uşaqlarına qarşı "incimək" kimi mənfi davranışlar göstərə bilərlər.
Şəxsi keçmiş təcrübələr:
Valideynlərin öz uşaqlıq təcrübələri incikliklərə səbəb ola bilər. Valideynlər öz ailələrində oxşar davranış görmüş və ya küskünlük içində böyümüş ola bilərlər və bu davranışı uşaqlarında əks etdirə bilərlər. Bunlarla yanaşı, valideynlərin övladından inciyəcək davranışları da uşağa müxtəlif psixoloji yansımalar yaradır. Uşağın bu vəziyyətdə hiss edə biləcəyi bəzi duyğular bunlardır:
Rədd edilmə:
Uşaq valideynlərinin incikliyini rədd edilmiş hiss kimi qəbul edə bilər. Valideynlərin marağını itirməsi və ya uşağa qarşı soyuq və uzaq olması uşaqda "qəbul edilməmiş" hissi yaşamasına səbəb ola bilər.
Ləyaqətsizlik:
Valideynlərin incikliyi uşağa dəyərsiz hiss etdirə bilər. Valideynlərin davamlı incikliyi və ya laqeydliyi uşağın öz dəyərini şübhə altına almasına və özünə inamının aşağı düşməsinə səbəb ola bilər.
Günah:
Uşaq valideynlərinin incikliyini öz üstümə götürə bilər və günahkarlıq hiss edə bilər. Valideynlərin incikliyi uşağın uğursuzluğu və ya qeyri-kafiliyi kimi qəbul etməsi, uşağın özünü günahkar hiss etməsinə və həddindən artıq məsuliyyət hiss etməsinə səbəb ola bilər.
Qorxu və təşviş:
Valideynlərin daimi küsməsi uşaqda qorxu və narahatlıq hisslərini artıra bilər. Uşaq valideynlərinin nə vaxt inciyəcəyinə və nə vaxt sevgi və diqqət göstərəcəyinə əmin ola bilər. Bu, uşağın özünü təhlükəsiz hiss etməsinə və daimi gərginlik içində olmasına səbəb ola bilər.
Qəzəb və üsyan:
Bəzi uşaqlar valideynlərinin incikliyinə qarşı qəzəb və üsyan hiss edə bilərlər. Bu uşaqlar rədd və ya etinasızlığa cavab olaraq aqressiv və ya mənfi davranışlar nümayiş etdirə bilərlər. Ancaq hər bir uşağın reaksiyası fərqli ola bilər və bəziləri bu cür vəziyyətlərin öhdəsindən daha yaxşı gələ bilir, bəziləri isə daha çox təsirlənir.
Valideynlərin övladlarından küsmə davranışları uşağın emosional və psixoloji sağlamlığına ciddi təsir göstərir. Valideynlərin uşaqları ilə yaxşı ünsiyyət qurması, problemlərini açıq şəkildə söyləməsi, uşağa sevgi və dəstək verməsi vacibdir. Valideynlər bu davranışı tez-tez nümayiş etdirirlərsə, peşəkar kömək axtarmaq faydalı olacaq.
Mənbə: Güneş gazetesi
Tərcümə etdi: Məryəm Abdullazadə
