Tərkibində minlərlə toksin olan siqaretin, xüsusilə, ürək və ağciyərlərə zərərləri məlum olsa da, təəssüf ki, diqqətdən kənarda qalır. Bəs siqaret beyinə zərər verirmi? Budur, Prof. Dr. Uluduzun cavabı.
Gündəlik həyatımızda tez-tez qarşılaşdığımız kimyəvi maddələr fərqində olmadan sağlamlığımıza təsir edir. Tərkibində çoxlu toksinlər olan siqaretlər də onlardan biridir. Nevrologiya Mütəxəssisi Prof. Dr. Derya Uludüz bu məsələ ilə bağlı bilinməsi lazım olanları belə izah etdi: “Elmi araşdırmalar göstərir ki, siqaret tüstüsü koqnitiv funksiyaları da zədələyir. Siqaret çəkənlər və passiv siqaret çəkənlər bilməlidirlər ki, tütün tüstüsü ilə qana qarışan zəhərli maddələr beyinə zərər verir''.
Görünməyən təhlükə
Siqaretin tərkibində minlərlə toksin olduğu aydındır. Ağciyər xərçənginin və ürək-damar xəstəliklərinə yol açan məkrli bir təhlükədir. Elmi araşdırmalar göstərir ki, siqaret tüstüsünün tərkibindəki formaldehid beyin hüceyrələrini də öldürür. Əslində, siqaret çəkənlər konsentrasiya pozğunluğu, unutqanlıq, baş ağrısı və zehni yorğunluq kimi problemlərlə siqaret çəkməyənlərə nisbətən daha tez-tez qarşılaşırlar və bunu stress və ya iş yükü kimi səbəblərə bağlayırlar. Bununla belə, həm aktiv, həm də keçmiş siqaret çəkənlər demans və ən çox görülən demans növü olan Alzheimer riski altındadır. Digər tərəfdən, siqaret çəkmədiyi halda bu tüstüyə məruz qalan uşaqlar və böyüklər üçün də eyni risk var.
Formaldehid nədir?
Bu, metan olaraq da bilinən aldehidlərin ən sadə üzvü kimi tanınan zəhərli bir kimyəvi maddədir. Kimya sənayesində geniş istifadə olunur. Son dərəcə pis qoxulu və rəngsizdir. Sulu məhlul kimi istifadə olunur. Sözügedən maddənin bu vəziyyətinə formalin də deyilir. Formaldehid bu gün mühüm istifadə sahəsinə malik olan kimyəvi maddələr arasındadır. İkinci əl siqaret çəkən kimi çəkdiyiniz və ya məruz qaldığınız siqaret tüstüsü formaldehid ehtiva edir. Siqaretdən başqa, evinizə aldığınız yeni mebellər, yataq otağınızı təmizlədikdən sonra səpdiyiniz otağın qoxusu, qızdırıcı kimi istifadə etdiyiniz katalitik və ya qaz sobası, evi mikroblardan təmizlədiyini düşündüyünüz təmizlik məhsulları, döşəmələri parıldadan cilalar, gözəlləşdirmək üçün istifadə etdiyiniz kosmetika da formaldehid anbarıdır. Braziliya zərbələri kimi tanınan daimi saç düzləşdirici kimyəvi maddələr də böyük miqdarda formaldehid ehtiva edir. Bu maddə qırışmayan bəzi parçalarda da istifadə olunur.
Necə qoruna bilərik?
Siqaret və siqaret çəkən mühitlərdən uzaq durmalıyıq. Siqareti tərgitmək üçün elektron siqaretlərdən istifadə etməməliyik. Çünki tərkibində formaldehidlə yanaşı, çoxlu toksinlər də var. Formaldehidə qarşı, digər tərəfdən, şirkətlər kimyəvi maddələrə məruz qalmalarını azaltmaq üçün yollar axtarmalıdırlar. Biz şəxsən məhsul seçərkən onun tərkibində formaldehid olmamasına diqqət yetirməliyik. Təmizlik və kosmetik məhsullarda təbii olanlara üstünlük verməliyik. Məsələn, riskli kimyəvi maddələrin yerinə dezinfeksiyaedici kimi sirkə və soda istifadə edə bilərik. Kosmetik məhsullarda mümkün qədər təbii olanları almalıyıq. Evlərimizi və iş yerlərimizi də tez-tez havalandırmalıyıq.
Onun yaratdığı digər problemlər
Çox yaxınlarda aparılan elmi araşdırma formaldehidin az miqdarda da olsa, uzun müddət məruz qalmasının yaddaş və idrak problemlərinə səbəb ola biləcəyini ortaya qoydu. Araşdırmalara görə, formaldehidə 20 ildən çox məruz qalan insanlarda koqnitiv pozğunluqlar 2-3 dəfə çox olur. Xüsusilə, siqaret çəkənlərdə bu riskin yüksək olduğu bildirilir. Üstəlik, tənəffüs yolu ilə bədənə daxil olan formaldehid kanserogendir. Onun buxarı gözlərin qızarmasına, qaşınmasına və yaşlanmasına səbəb olur. Bu maddə, həmçinin burun tıkanıklığı, boğazda yanma hissi, astma tutması, allergiya və sinüzitə səbəb ola bilər. Siqaret çəkənlər və passiv siqaret çəkənlərdən əlavə, formaldehidə məruz qalma riski yüksək olan peşə qruplarına tibb bacıları, tibb texnikləri, mebel ustaları, tekstil, kimya və metal sənayesində çalışanlar, dülgərlər və təmizləyicilər daxildir.
Mənbə: Sözcü
Tərcümə etdi: Əli Mehdili
