"İncəsənətin inciləri" rubrikası bu gün incəsənətdə "Abstrakt ekspressionizm" hərəkatı haqda qısa icmalı təqdim edir.
Abstrakt ekspressionizm, İkinci Dünya Müharibəsindən sonra ABŞ-da yaranmış və sürətlə beynəlxalq səviyyədə nüfuz qazanmış bir sənət hərəkatıdır. Bu hərəkat, ənənəvi sənət formalarından uzaqlaşaraq, rəssamların şəxsi duyğularını, düşüncələrini və təcrübələrini sərbəst və qeyri-məhdud şəkildə ifadə etmələrinə imkan verir. Abstrakt ekspressionizm, əsasən 1940-cı illərin sonlarından 1950-ci illərin sonlarına qədər təsirli olmuşdur və xüsusilə Nyu-York şəhərində böyük bir sənət cərəyanı halına gəlmişdir. Buna görə də, bəzən "Nyu-York Məktəbi" olaraq da adlandırılır.
Abstrakt ekspressionizmin iki əsas istiqaməti var: "Action Painting" və "Color Field Painting". "Action Painting" (Fəaliyyət Rəngkarlığı) təmsilçiləri, boya və fırçadan istifadədə fiziki hərəkəti vurğulayan dinamik və enerjili bir rəsm üslubu mənimsəmişdilər. Jackson Pollock bu üslubun ən tanınmış nümayəndəsidir. Pollock, kətanı döşəməyə sərərək, boyanı fırça və ya digər vasitələrlə kətanın üzərinə damcılatmaq, sıçratmaq və axıtmaqla əsərlərini yaradırdı. Bu proses, təsadüfi və qeyri-məhdud hərəkətlərlə rəssamın duyğularını və enerjisini kətana köçürməsini təmin edirdi.
"Color Field Painting" (Rəng Sahəsi Rəngkarlığı) isə geniş rəng sahələri və sadə, lakin təsirli formalar vasitəsilə rəssamın duyğularını ifadə etməyə çalışır. Mark Rothko və Barnett Newman bu üslubun öncüləridir. Rothko, kətanın üzərində geniş rəng blokları yaradırdı və rənglərin qarşılıqlı təsiri ilə emosional dərinliyi və mənəvi hissləri çatdırmağa çalışırdı. Newman isə geniş rəng sahələri və nazik, dik xəttlər vasitəsilə əsərlərinə meditativ bir keyfiyyət qatırdı.
Abstrakt ekspressionizmin ortaya çıxmasında sürrealizmin təsiri böyük olmuşdur. Sürrealistlər, şüuraltının ifadəsinə və təsadüfi proseslərə üstünlük verirdilər ki, bu da abstrakt ekspressionistlərin işlərində əksini tapırdı. Abstrakt ekspressionizm həm də Avropadan Amerikaya köç edən sürrealist sənətçilərin təsiri ilə formalaşmışdır. Bu sənətçilər, İkinci Dünya Müharibəsi zamanı Nyu-Yorka köçərək orada sürrealizmin ideyalarını yaymışdılar.
Abstrakt ekspressionizm rəssamları, əsərlərində forma və məzmunun ənənəvi qavrayışlarını pozaraq, sənətin sərhədlərini genişləndirdilər. Onlar, sənətin yalnız estetik bir obyekt deyil, həm də şəxsi və emosional ifadənin vasitəsi olduğunu vurğuladılar. Bu hərəkat, rəssamların yaradıcılıq prosesinə və əsərlərinin fiziki məkanına olan münasibətlərini dəyişdirdi. Kətanın böyük ölçüləri və rəssamın bütün bədəninin bu prosesə daxil olması, abstrakt ekspressionizmin əsas xüsusiyyətlərindəndir.
Abstrakt ekspressionizmin əsas nümayəndələri arasında Jackson Pollock, Mark Rothko, Willem de Kooning, Barnett Newman, Franz Kline və Clyfford Still kimi rəssamlar var. Bu rəssamlar, müxtəlif üslub və texnikalarla fərqlənsələr də, hamısı rəng, forma və hərəkət vasitəsilə dərin emosional və mənəvi təcrübələri ifadə etməyə çalışırdılar.
Bu hərəkat, təkcə rəssamlıqla məhdudlaşmayıb, heykəltəraşlıq və digər vizual sənət formalarına da təsir etmişdir. Abstrakt ekspressionizm, müasir sənət tarixində mühüm bir mərhələ olaraq qəbul edilir və onun təsiri günümüzün sənət dünyasında hələ də hiss olunur. Bu hərəkat, rəssamların yaradıcılıq azadlığını və fərdi ifadə gücünü ön plana çıxararaq, müasir sənətin inkişafına böyük töhfə vermişdir.
Hazırladı: Gülay Qəribova
