Folat suda həll olunan və qidalarda təbii şəkildə olan B9 vitaminidir. Folat və fol turşusu tez-tez eyni görünsə də, fol turşusu folatın sintetik formasıdır. Bu maddələr bir-birindən fərqli udma nisbətindədir. Folatın udma nisbəti 50% olduğu halda, fol turşusu bədəndən 85% nisbətində sorula bilir.
Qidalarda təbii formada olan folatın sağlam qırmızı qan hüceyrələrinin əmələ gəlməsi, hamiləlik zamanı körpənin inkişafını dəstəkləməsi, DNT və RNT əmələ gəlməsində mühüm rol oynaması, bədəndə homosisteinin parçalanması kimi bir sıra funksiyaları vardır. Həyatın ilk dövrlərində beyin və onurğada meydana gələ biləcək anadangəlmə qüsur riskini azaltmaqda əhəmiyyətli bir vitamindir. Sağlam hüceyrə böyüməsini stimullaşdırmaqla körpənin böyümə və inkişaf prosesinə töhfə verə bilər. Hər yaş qrupunun gündəlik qida rasionunda folat lazımdır.
Bədənə qəbul edilməli olan folat miqdarı insanın yaşından asılı olaraq dəyişə bilər. Bu məbləğlər hər gün qəbul edilməli və aşılmaması lazım olan dəyərlərdir. Tövsiyə olunan gündəlik folat miqdarı böyüklər üçün 400 mikroqram (mkq), hamiləliyi planlaşdıran və ya hamilə olan qadınlar üçün 400-600 mikroqram və ana südü verən qadınlar üçün 500 mikroqramdır. Balanslaşdırılmış bir pəhriz ilə fol turşusu kifayət qədər miqdarda qəbul edilə bilər. Bununla belə, fol turşusu az olan bir pəhriz folat çatışmazlığına səbəb ola bilər. Folat çatışmazlığı, xüsusilə, körpənin inkişafında təhlükəli nəticələrə səbəb ola bilər.
Folat faydaları aşağıdakıları əhatə edə bilər.
Hüceyrələrin, toxumaların və orqanların funksiyalarını emal edən DNT və RNT istehsalına töhfə vermək
Sinir borusu qüsurlarının qarşısının alınması: Embrionun inkişafı prosesində beyin və onurğa beyninin xəbərçisi olan sinir borusu formalaşmağa başlayır. İnkişaf irəlilədikcə sinir borusu beyin, onurğa beyni və onurğa sütununu əmələ gətirir. Sinir borusu qüsuru körpənin beyninin, kəlləsinin və onurğasının bir hissəsinin olmaması ilə nəticələnə bilər. Anensefali və spina bifida ən çox görülən sinir borusu qüsurlarıdır, eyni zamanda ömürlük əlilliyə səbəb ola bilər.
Ürək-damar xəstəliyi riskini azaldır: Folat qanda yüksək miqdarda homosisteini parçalamağa kömək edə bilər. Artan homosistein səviyyələri damarların sərtləşməsini stimullaşdıraraq ürək-damar xəstəliyi riskini artıra bilər. Bundan əlavə, yüksək homosistein proteini insult və infarkt keçirə bilər. Folat homosisteinin bu zərərli təsirlərini azaltmağa kömək edir.
Folatın yaşa bağlı makula degenerasiyası və Alzheimer xəstəliyinin inkişaf riskini azaltdığına dair nəzəriyyələr olsa da, hələ ki, kifayət qədər sübut yoxdur. Folat təbii olaraq müxtəlif miqdarda qidalarda tapıla bilər. Fol turşusu ilə zənginləşdirilmiş qidalar və ya əlavələr də var. Fol turşusu ilə zənginləşdirilmiş qidalar əsasən unlar, çörəklər, makaron məmulatları, meyvə şirələri, qarğıdalı və düyü unu, səhər yeməyi taxılları ola bilər. Tərkibində folat olan qidaları aşağıdakı kimi sıralamaq olar:
İspanaq, qulançar, brüssel kələmi, brokoli, kahı və s. yaşıl yarpaqlı tərəvəzlər
Portağal, portağal suyu, banan, qovun, çiyələk və s. təzə meyvə və şirələr
Fındıq, fıstıq, günəbaxan tumları, qoz və s. qoz-fındıq
Lobya, noxud, qara gözlü noxud və s. paxlalılar
Dəniz məhsulları.
Qaraciyər, ispanaq, brüssel kələmi və qulançar fol turşusu baxımından ən zəngin qidalar arasındadır. B9 vitamini olan fol turşusunu digər B vitaminləri ilə birlikdə əlavələr vasitəsilə qəbul etmək mümkündür.
Mənbə: liv hospital
Tərcümə etdi: Aynur Mikayılova
