Dermatologiya (Dəri) xətlər arasında Sızanaqlar dərinin orta təbəqəsindəki yağ ifraz edən kanalların tıxanması, şişməsi və sonra bakteriya ilə iltihablanması zamanı əmələ gəlir. Qara nöqtələr (komedonlar) dəridə yağ ifrazının artması və məsamələrin tıxanması nəticəsində yaranır. Bu komedonlar daha sonra bakteriyalarla yoluxmuş olur, nəticədə dəridə qırmızı və iltihablı qabarıqlar əmələ gəlir.
Çox böyük olanlar dəridə izlər buraxır. Sızanaqlar adətən yeniyetməlik dövründə başlayır və 30-40-cı illərə qədər davam edə bilər. Körpəliyə xas olan xoşxassəli sızanaq növü də var. Kişilərdə qadınlara nisbətən daha çox rast gəlinir. Ən çox üz, arxa, qollar və sinə nahiyələrində görülür.
Sızanaq əmələ gəlməsində genetika, qidalanma, ətraf mühit faktorları və hormonlar rol oynayır. Testosteron hormonunun rolu hər iki cinsdə məlumdur. Bəzi hallarda testosteron hormonu həddindən artıqdır, bəzi hallarda testosteron normaldır, lakin yağ hüceyrələrinin testesterona reaksiyası yüksəkdir. Valideynlərdən birində sızanaq varsa, bu, uşaqlarında sızanaqların əmələ gəlməsini asanlaşdırır. Bəzi dərmanlar, xüsusən də hormon dərmanları sızanaqları artıran xüsusiyyətlərə malikdir. Bəzi hallarda dərinin həddindən artıq yağlanması əsas faktordur. Keyfiyyətsiz kosmetik məhsullar və yüksək şəkər və yağlı qidalar sızanaqları artıra bilər.
Sızanaq növləri hansılardır?
Acne Vulgaris adətən yeniyetmələrdə baş verən sadə sızanaqlardır. Ən çox üzdə görünürlər. Dəridə qara ləkələr, qırmızı sızanaqlar, bəzən dərin kistlər və düyünlər şəklində görünürlər. Erkən müalicə ilə çapıq inkişafı minimuma endirilə bilər. Acne Conglabata, ağır kistlər və abseslərlə xarakterizə olunan bir sızanaq növüdür. Ən çox bədəndə görünür. Polikistik yumurtalıq xəstəliyi həddindən artıq saç böyüməsi və menstruasiya pozuntusu ilə müşayiət oluna bilər. Sızanaq dərin izlər buraxır. Fulminans sızanaqları qızdırma, oynaq ağrıları və şiddətli sızanaqlarla səciyyələnən bir xəstəlikdir və daha çox yeniyetmə oğlanlarda müşahidə olunur. Sızanaqların diaqnostikası və differensial diaqnostikası Sızanaqlar, xüsusilə ağır hallarda, bəzi xəstəlikləri müşayiət edə bilər. Ona görə də bunu yalnız kosmetik problem hesab etmək olmaz. Sızanaqlarla yanaşı, qızlarda həddindən artıq saç böyüməsi, menstruasiya pozuntuları, 2-ci tip diabet və yumurtalıq kistləri ola bilər. Bu hallarda hormonal testlər və əsas xəstəliyin müalicəsi lazımdır. Adrenal şişlərdə həddindən artıq hormon ifrazı səbəbindən sızanaqlar meydana gələ bilər. Sızanaqlar peşə və ya kimyəvi təsir nəticəsində yarana bilər. Ağır yağlara, yağlara, polivinilxloridlərə, xlorlu aromatik karbohidrogenlərə və qatranlara məruz qalma sızanaqlara səbəb ola bilər. Bəzi dərmanların istifadəsindən sonra ani və şiddətli sızanaqlar meydana gələ bilər. Bu vəziyyətdə diaqnoz tarixə görə qoyulur. Uzun müddət güclü antibiotik istifadə edən insanlarda antibiotiklərə davamlı sızanaqlar yarana bilər. Sızanaqları necə müalicə etmək olar? Sızanaqların müalicəsində Retinoid adlı dərmanların krem və oral formalarından istifadə etmək olar. Dərinin sebum balansını təmin etmək üçün təsirli dəri təmizliyi aparılmalıdır. Sızanaqların müalicəsində antibiotiklərin də yeri var. Krem və ya oral formaya üstünlük verilə bilər. Yağ bezlərinin fəaliyyətini boğmaq və yeni komedonların əmələ gəlməsinin qarşısını almaq üçün dərmanlar hazırlanmışdır. Müalicə olunmayan sızanaqlar yara yaradaraq həm kosmetik, həm də psixoloji problemlər yarada bilər. Sızanaq izlərini aradan qaldırmaq üçün kimyəvi pilinq, mikrodermabraziya, dermaroller və lazer pilinq istifadə edilə bilər. Sızanaq dərisinə qulluq necə edilməlidir? Üz gündə iki dəfə xüsusi sabunlar və ya təmizləyici gel məhlulları ilə yuyulmalıdır.
Sızanağa meylli dəri ləkələrə qarşı çox həssasdır, ona görə də yağsız günəş kremi istifadə edilməlidir. Bu kremlər də dərini nəmləndirərək qıcıqlanmanın qarşısını alır. Yağsız nəmləndiricilər sızanaq dərmanlarının səbəb olduğu quruluq və qıcıqlanma ilə mübarizə aparmaq üçün istifadə edilə bilər. Komedonları və sızanaqları sıxmamaq lazımdır. Komedonları təmizləmək üçün dermatoloqlar tərəfindən kimyəvi pilinq aparılır və komedonlar xüsusi komedon qapaqları ilə boşaldılır.
Mənbə: Medicalpark
Tərcümə etdi: Zahid Yaqublu
