Zaza İran dili olan Zazaki dilində danışan insanlara deyilir. Zazaların daha çox yaşadığı bölgə Şərqi Anadolu Bölgəsidir. Xüsusilə Ərzincan, Elazığ, Diyarbəkir, Bingöl və Sivas şəhərlərində çoxlu zazalar var.
Zazaların fərqli etnik quruluşu var. Bu xalq haqqında çoxlu tezislər irəli sürülüb. Bu tezislərin düzgünlüyü müzakirə mövzusu olub. Zazaların kürd olduğu da şərh edilib. Halbuki zazalar kürd deyillər. Çünki zazaların mənşəyi kürdlərdən fərqlidir. Zazalar və kürdlər uzun illər bir yerdə yaşayan insanlardır. Ona görə də iki xalqın bir görə bilməsi normaldır.
Zazalar İran dilinə aid olan zazaki dilində danışırlar. Ona görə də zazaların İran mədəniyyətinə aid bir quruluşu var. Təbii ki, bu mədəniyyətə malik insanlar haqqında çoxlu şərhlər yazılmışdır. Osmanlı və Erməni arxivləri araşdırılanda zazaların kürd olduğu deyilir. Ancaq bu insanların istifadəsi kürdünü qəbul etmirlər. Bir çox ekspertlərin şərhinə görə, bu insanlar kürd deyil.
Zaza haradan gəlir və Zaza haqqında məlumat nədir?
Zazalar ələvi və sünni seqmentlərindən xalqdır. Sünni olan zazalar boyunca Elazığ, Dibəkir, Bingöl və Aksaray ətrafında yaşayır. Ələ olan zazalar Sivas, Tunceli, Bingöl, Gümüşhane, Ərzurum kimi geniş şəkildə məskunlaşıb.
Zaza sözü olan arxa mətnlərə ilk dəfə Behistun yazısında rast gəlinir. Bu kitabə İrandakı bir kitabədir. Buna görə də zazaların İran mənşəli həmin coğrafiyadan fikirləşir. Başqa bir şərhə görə, zazaların danışdıqları dilin Sasanilərə çox yaxın olduğu deyilir.
Zazaların haradan gəldiyi dəqiq məlum deyil. Çünki bu xalq haqqında çoxlu fikirlər irəli sürülüb. Bu fikirlərdən hansının doğru olub-olmadığı bilinmir. Bu səbəblə bu gün zazalarla bağlı araşdırmalar davam edir.
Zazaki dili haqqında məlumat
Zazaki Hind-Avropa dil ailəsinə daxil olan İran dillərinin Şimal-Qərbi İran qoluna mənsub dil kimi tanınır. Təbii ki, zaza köçdükləri ölçülərdən asılı olaraq fərqli dillərdə danışırdılar. Bu dillərə türk, kürd və ərəb dilləri daxildir. Başqa sözlə, zazalar coğrafiyalarından asılı olaraq fərqli dillərdə danışırlar.
Mənbə: hurriyyet.com.tr
Tərcümə etdi: Rəhimə Cəmilova
