Rəssam, müəllif, tənqidçi, impresario və təxribatçı Salvador Dali 1929-cu ildə sənət səhnəsinə çıxdı və 60 il sonra ölümünə qədər nadir hallarda ictimaiyyətin diqqətindən kənarda qaldı. Uğurlu hadisə, Dalinin Luis Bunuel ilə birgə çəkdiyi, "Un Chien Andalou," filminin Parisdə debütü oldu. Parisdə çəkilmiş "Un Chien Andalou" sərbəst assosiativ vinyetləri birləşdirdi və avanqard montaj texnikasından tam istifadə etdi.
Film Dalini sürrealist cəmiyyətin mərkəzinə apardı. 1924-cü ildə Andre Breton tərəfindən başlayan bədii və intellektual hərəkat olan Sürrealizm şüursuzluğu insan davranışının əsas motoru kimi müdafiə etdi və bunu siyasi inqilaba həvəslə birləşdirdi. Dalinin sürrealizmlə əlaqəsi gec və qısa müddətli olsa da, onun gəlişi hərəkata yeni bir həyat verdi.
Dalinin sürrealizmə əsas nəzəri töhfəsi onun 1930-cu illərin əvvəllərində "paranoyak-tənqidi metodu" işləyib hazırlaması idi - o, "çaşqınlığı sistemləşdirmək və bununla da reallıq dünyasının tamamilə gözdən salınmasına töhfə vermək" prosesini yazmışdı. Metod fərdə bir-biri ilə əlaqəsi olmayan şeyləri birləşdirməyə, düşüncə və yaradıcılığın yeni yollarını yaratmağa imkan verən qəsdən istiqaməti dəyişdirilmiş ruh vəziyyətini təsvir edir. Təxminən eyni vaxtda o, həmçinin “Sürrealist obyekt” adlanan və müəyyən edilən bir neçə esse nəşr etdi. Onun "Qadının retrospektiv büstü" belə obyektlərdən biri idi. Təsadüfən bəzədilmiş qadın portret büstünün altında istehlaka istinadlardan (qarğıdalı qabığı və baget) çürüməyə (qarışqa sürüsü, Dalinin işində təkrarlanan motiv) qədər zəngin bir assosiasiyalar şəbəkəsi canlanırdı.
Yaddaşın davamlılığı, bəlkə də, onun ən məşhur rəsm əsəri 1932-ci ilin yanvarında Nyu-Yorkda keçirilən ilk sərgisində bir gecədə sensasiya yaratdı. (Əvvəlki yay Parisdə ilk dəfə sərgilənəndə satılmamış qalmışdı.) Qalereyaçı və sürrealistlərin ilk çempionu Culien Levi rəsm əsərini “10-14 düym Dali dinamiti” elan etdi və onun təsviri demək olar ki, hər baxışda əks etdirilirdi. 3 İl sonra Dali “yumşaq saatlar”ın mənşəyinin qalıqlarda olduğunu iddia edərək onun yaranması haqqında danışırdı.
Mənbə: Moma.org
Tərcümə etdi: Uğur Hacıyev
