Niyə çox yatmaq ziyandır?
Məlumdur ki, sağlam yuxu 8 saat davam edir. Onsuz özümüzü ləng hiss edirik, yaddaş və emosional vəziyyətimiz pisləşir. Axı beynin də istirahətə ehtiyacı var. Təəssüf ki, elm adamları hələ insanlar üçün əvvəlcədən enerji toplamaq imkanı verən bir batareya tapmayıblar. Biz hələ də bioritmlərdən asılıyıq, buna görə də çoxları yuxu pozğunluğundan əziyyət çəkir. Çox vaxt həftə sonları yatmalısan. Yuxu nə qədər uzun olsa, bir o qədər yaxşıdır. Ancaq araşdırmalar bunun əksini deyir. Səbəbini aşağıda açıqlayırıq.
Qidalanmada olduğu kimi, hər şeyin ölçülü olması lazımdır. Həddindən artıq yuxu, eləcə də yuxu olmaması ilə, şüuru çaşdıran yuxu fazaları pozulur. Fakt budur ki, yavaş fazada bədənin fiziki ehtiyatları bərpa olunur. Yuxu rejimlərindəki pozğunluqlar səbəbindən qəribə vəziyyətlər belə görünə bilər, bəziləri haqqında aydın yuxular haqqında materialda yazdıq. Amma başqa səbəb də var.
Həkimlər təsdiq edirlər ki, 8 saatdan çox yatmaq ürək xəstəlikləri, xüsusilə infarkt və insult riskini artırır. Bu, uzun müddət yuxu zamanı qan axınının yavaşlaması ilə əlaqədardır ki, bu da tromboz və qan damarlarının tıxanma ehtimalını artırır. Hələ 2016-cı ildə Scientific Reports jurnalında Çin-Kanadalı bir qrup elm adamı gündüz yuxululuğun və uzun müddət yatmaq vərdişinin metabolik pozğunluğun əlaməti olan hipersomniyadan (yuxuya həddindən artıq ehtiyac) səbəb olduğu qənaətinə gələn bir araşdırma dərc etdi: pozğunluqlar, ürək xəstəlikləri və diabet.
Yeri gəlmişkən, yuxu apnesi (yuxu zamanı tənəffüsün dayandırılması), bruksizm (dişlərin üyüdülməsi), hormonal disbalans və narkolepsiya kimi qəribə və narahatedici vəziyyətlər bir çox insanın hələ də inandığı yeganə mif, iş günlərində yuxu çatışmazlığının həftə sonları kompensasiya edilə biləcəyidir. Təəssüf ki, “batareyanı doldurmaq” imkanımız yoxdur. Və Current Biology jurnalında 2019-cu ildə edilən bir araşdırma, bu nümunəyə əməl edən insanların nəinki tapşırıqları daha pis yerinə yetirdiyini, həm də əlavə çəki qazandığını aşkar etdi.
Həmişəkindən daha çox yatmaq istəsək narahat olmalıyıq? Təbii ki, sağlamlıq vəziyyətini obyektiv qiymətləndirə bilən həkimdir. Ancaq yenə də panikaya ehtiyac yoxdur. Edinburq Universiteti və Münhendəki Lüdviq Maksimilian Universitetinin alimləri müəyyən ediblər ki, uzun yuxu sevgisinə irsi ABCC9 geni səbəb ola bilər. Bunun üçün tədqiqatçılar eksperimental iştirakçılardan həftə sonları nə qədər yatdıqlarını söyləmələrini xahiş ediblər, sonra onlardan DNT testi götürüblər. Nəticədə orta hesabla 3 saatdan artıq normal yuxu yatan hər kəsdə gen aşkar edilib. Üstəlik, bu onların sağlamlığı üçün təhlükə yaratmır. Bu funksiyanın təkamül nöqteyi-nəzərindən nə üçün lazım olduğu sirr olaraq qalır.
Mənbə: lifehacker. ru
Tərcümə etdi: Aytac Şirəliyeva
