Asid yağışı yüksək atmosferdən yerə kükürd və azot birləşmələrini daşıyan yağış, qar, dolu, şeh və ya duman şəklində yağıntılardır. İlk dəfə 1872-ci ildə İsveçdə müəyyən edilib və 1950-ci illərin əvvəllərində ABŞ-da tədqiq edilib. Kükürd dioksidi SO(2) və azot oksidləri NO,NO(2) elektrik xidmətlərində yanan yanacaqlardan, digər sənaye və təbii mənbələrdən əldə edilən ikitərəfli məhsullardır. Bu kimyəvi maddələr atmosferdə su, oksigen, karbon qazı və günəş işığı ilə reaksiyaya girərək kükürd və azot turşularını əmələ gətirir. Turşular yerə çatır və ətraf mühitin kimyasını dəyişir.
İstənilən məhlulun turşuluğu 0-dan 14-ə qədər olan pH şkalası ilə müəyyən edilir. 0-dan 7-yə qədər olan pH səviyyəsi turşu hesab olunur. 7 sinirdir və 7-dən yuxarı səviyyə qələvidir. PH sayı azaldıqca turşuluq artır. Açılmamış şüşə distillə edilmiş suyun pH-ı 7-dir,buna görə də neytraldır. Müqayisə üçün, məişət ammonyak pH 11,5 olan qələvidir. Süd 6,5 pH ilə bir qədər turşudur və fosfor turşusu olan sərinləşdirici içkilər 3,1 pH-a malikdir.
pH şkalası sadə görünsə də, "normal" yağışın pH-nı təyin etmək daha mürəkkəbdir. Distillə edilmiş su havaya məruz qaldıqda, karbon qazı ilə qarşılıqlı təsir karbon turşusu, H(2)CO(3) meydana gəlməsi ilə turşuluğu artırır və pH səviyyəsi aşağı düşür. Bir çox elm adamı, yağışın normal pH-nın havada davamlı kimyəvi qarşılıqlı təsirlərə görə bir qədər turşuluq 5,6 olması ilə razılaşır. Üstəlik, yağışın pH səviyyələri, hətta eyni yağış zamanı belə qısa məsafələrdə və qısa müddətdə əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər. Fəsillər, iqlim və bir sıra digər amillər də yağışın turşuluğuna təsir edə bilər.
Atmosferdən yerə kükürd və azot turşularını yatıran yeganə proseslər yağış və qar deyil. Bu birləşmələr qazlarda və ölçülməsi daha çətin olan quru hissəciklərdə də mövcuddur. Yaş çökmə kimi, turşuların quru çökməsinin baş verməsi emissiya mənbəyindən məsafədən və iqlim şəraitindən asılı olaraq müxtəlif ərazilərdə dəyişir.
Mənbə: University of Wisconsin-Madison
Tərcümə etdi: Fidan Şahbazlı
