Yerdən buxarlanan su buxarları atmosferin yuxarı qatlarında qəfil soyuq hava bölgəsi ilə qarşılaşdıqda su damcılarına çevrilmədən əvvəl donurlar. Ümumiyyətlə, aşağı təzyiq sistemində rütubətlə dolu buludlar qar yağmasına səbəb olur. Donduqca buz kristallarına çevrilirlər. Qarın baş verməsi üçün ətraf mühit sıfır dərəcədən aşağı olur.
Daha sonra donmuş qar dənələri cazibə qüvvəsinin təsiri ilə aşağıya doğru düşməyə başlayır. Günəş işığının onları əks etdirməsi nəticəsində ağ görünürlər.Qar dənəcikləri yerə yaxınlaşdıqca bir az əriməyə başlayır. Nəticədə onlar altıbucaqlı bir quruluşa malikdirlər. Qar dənəciklərinə mikroskop altında baxdıqda onların hamısının çox fərqli formaları və altı küncü var. İki eyni qar dənəsini tapmaq çox çətindir.
Qar dənəciklərinin diametri, adətən, 3 mm və çəkisi beş mində bir (0,005) qramdır. Qar dənələri havanın sürtünməsi səbəbindən yavaş-yavaş düşür. Quruluşlarına görə qar dənəcikləri bir-birinə yapışmadan aşağıya düşür, havada ikən bir araya gələ bilmirlər.
Qar yağışı harada baş verir?
Qar temperaturun paylanmasına görə dünyanın hər yerində görünən yağıntı növü deyil. Dünyadakı orta yağıntılara baxdığımızda dünyada yalnız səkkiz yağıntıdan biri qar şəklindədir. Ekvator zonasında qar yağmır. Ekvatordan 30 dərəcə şimal enliyinə qədər nadir hallarda qar yağsa da, dəniz səviyyəsindən 30 dərəcə cənub eninə qədər olan rayonlarda qar yağmır.İsti iqlimlərdə, yüksək yerlərdə, 2000 metrdən yuxarı yerlərdə qar yağa bilər. Bəzi bölgələrdə o qədər də yüksək görünmür. Türkiyənin cənub sahillərində nadir olsa da, qar yağışı demək olar ki, hər bölgədə baş verə bilər. Hündürlüyü 1600 metrdən başlayan Kartepe, Uludağ, Kartalkaya, Davraz, Erciyes, Palandöken kimi bir çox xizək kurortlarımız var. Şərqi Qara dəniz bölgəsinin dağlarına və Şərqi Anadolu bölgəmizə çoxlu qar yağır. Xizək kurortlarımızda iyunun əvvəlinə kimi qar görmək mümkündür.Qar yağışının növləri
Lapa-lapa: Böyük və qaba taxıllara düşən qar dənələrinə aiddir.
Çovğun: Güclü küləklərlə müşayiət olunan güclü qar yağarsa, sürüşmək əvəzinə sürətlə hərəkət etmə qabiliyyəti qazanır. Bu yolla daha sürətli və daha böyük miqdarda talan edirlər. Görünüşü əhəmiyyətli dərəcədə azaldan, adətən küləklərin sürəti saatda 40 kilometrdən çox olan qar yağışına çovğun deyilir.
Quru qar: Çox soyuq hava şəraitində su damcıları vaxtından əvvəl donur və ölçüləri 1 mm-dən az olmasına baxmayaraq qar kristalları yağmağa başlayır. Onlar kiçik buz dənələrinə bənzəyirlər, yerə düşəndə nazik təbəqə əmələ gətirirlər, adi qar dənəciklərindən daha sərtdirlər və asanlıqla ərimirlər. Onları əl ilə yığmaq və qartopu etmək çətinləşir.
Qar yağışı: Yuxarıda qar kimi başlayan yağıntılar, atmosferdə aşağıya doğru yağarkən havanın temperaturu səbəbindən əriməyə başlayır. Nəticədə onlar yer səviyyəsinə çatdıqda yarı maye olurlar. Bu tip qar yağışına sulu qar və ya qar yağışı deyilir.
Qraupel (bulqur): Buz qatı ilə əhatə olunmuş qar dənəciklərinin düşməsidir. Havanın yuxarıya doğru hərəkəti nəticəsində baş verir. Adətən dənizin nisbətən isti və havasının çox soyuq olduğu sahil bölgələrində müşahidə olunur. Qar dənəcikləri yerə düşəndə tez sıçrayaraq yerə düşürlər.Xüsusilə qar yağmağa öyrəşməyən şəhərlərdə gündəlik həyata mənfi təsir edən qar yağması əslində təbiət üçün çox faydalıdır.
Qar təbəqəsi yavaş-yavaş əridiyindən yağış suyu kimi dənizə doğru axmır. Torpaqda yavaş-yavaş həll olunur və torpağın aşağı təbəqələri yeraltı sular üçün yüksək qidalı olur. Ona görə də qar mühüm su mənbəyidir.
• Qar bəndlərin doldurulmasında daha təsirli olur. Yavaş-yavaş sürüşərək bəndləri qidalandırırlar.
• Havadakı toz, çirklənmə və zərərli mikroblar qarla birlikdə yerə enərək təsirsiz hala gəlir.
Qar suyu torpaqda kalsium və dəmir kimi mineralların həllini asanlaşdırır və bitkilərin köklərini qidalandırır.
• Qarın yağması havanın bir az isinməsinə, yəni yumşalmasına səbəb olur.
• Bitkilərin üzərində yığılan qar təbəqəsi bəzi bitkiləri soyuqdan qoruyucu örtük kimi örtür.
• Qarın ağlığı və saflığı sakitlik verir. Qar yağışı izləmək çox xoş olan bir yağıntı növüdür. Qar yağması xüsusilə uşaqlar üçün çox xoşdur.
• Xüsusilə, böyük şəhərlərdə nəqliyyat vasitələri hərəkətə girə bilmədiyi üçün səssizlik yaranacaq və hava çirkliliyi azalacaq.
Mənbə: yelkenokulu
Tərcümə etdi: Nailə Hadizadə
