Həkim Josef Mengele, Osventsim məhbusları üzərində qeyri-insani və tez-tez ölümcül tibbi təcrübələr aparıb. Konsentrasiya düşərgəsində təcrübələr aparan ən məşhur nasist həkimi olub. Mengele "ölüm mələyi" ləqəbini alıb.
Josef Mengele Holokostun ən bədnam simalarından biridir. Osventsimdəki İş və etdiyi tibbi təcrübələr onu düşərgənin ən məşhur cinayətkarı edib. Müharibədən sonra gizlənməyi bacardığı şey dünyanın nasist cinayətkarlarını məsuliyyətə cəlb edə bilməməsinin bir nümunəsidir.
Mengele yüksək təhsilli həkim və tibb tədqiqatçısı, mükafatlara təqdim olunan müharibə veteranı olub. Mengelenin fəaliyyəti nasist rejimi dövründə alman elmi üçün norma olub. Tədqiqatlarında Mengele irqi elm — bioloji irqçilik nəzəriyyəsini rəhbər tutub. Almanların bioloji səviyyədə digər irqlərdən fərqli və üstün olduğuna inanıb.
1940-cı ilin iyununda Mengele alman ordusuna çağrılıb. Bir ay sonra könüllü olaraq qoşunların tibbi xidmətinə qatılıb. 30 may 1943-cü ildə Mengele auşvitsə göndərilib. Onun özü də bu tapşırığı tələb etdiyinə dair sübutlar var. Mengele, yəhudilərin məhv edilməsi mərkəzinin yerləşdiyi ən böyük düşərgə olan Osventsimin düşərgə həkimlərindən biri olub.
Osventsim düşərgəsinin tibb işçilərinin vəzifələri arasında sözdə seçim olub. Bu, işə yararsız insanların seçimi idi. Düşərgəyə gəldikdən sonra düşərgənin tibb işçiləri məcburi əmək üçün əmək qabiliyyətli yetkinləri seçiblər. Uşaqlar və bəzi böyüklər də daxil olmaqla işə yaramayan qaz kameralarında məhv edilib. Mengele mütəmadi olaraq bu cür seleksiyalar edib, buna görə bəzi məhkumlar onu "ölüm mələyi"adlandırıblar.
Osventsimdə işlədiyi müddətdə Mengele bir neçə tədqiqat mərkəzi təşkil edib. Mengele, müəyyən irqlərin nümayəndələrini dəqiq müəyyənləşdirməyə imkan verəcək xüsusi fiziki və biokimyəvi göstəricilər axtarıb. Beləliklə, Mengele və həmkarları üçün aşağı irqlərin nümayəndələri sayılan insanlar üzərində təhlükəli və ölümcül təcrübələr — bu vəziyyətdə Osventsim məhbusları — hədəflərin əhəmiyyəti ilə əsaslandırılıb.
Mengele əsasən iki etnik qrupun nümayəndələrini seçib : yəhudilər və romalılar. Bu qruplar nasist mütəxəssisləri üçün xüsusi maraq kəsb edib. Nasist ideologiyası çərçivəsində həm yəhudilər, həm də romalılar “alman irqi" üçün təhlükə yaradan "sevilməyənlər"sayılıb. Bu səbəbdən nasist alimlər bu qrupların nümayəndələrinin tibbi etikaya tabe olmadığına inanıblar.
1945-ci ilin yanvarında Sovet Qırmızı Ordusunun hücumu zamanı Mengele Osventsimdən qaçıb. Müharibənin son günlərində Mengele ordu formasına keçdi və ordu bölməsinə qoşulub.
Alman ordusunun zabiti kimi təsvir edilən Mengele amerikalılara təslim olub. 1945-ci il avqustun əvvəlində Mengele adının artıq axtarılan müharibə cinayətkarları siyahısında olduğunu bilmədən ABŞ hərbçiləri onu sərbəst buraxıblar. Amerikalıların onu həbs etmək cəhdlərini öyrəndikdən sonra Mengele Almaniyanın onun üçün təhlükəsiz olmadığını başa düşüb. 1949-cu ilin iyul ayında yaxınlarının maddi yardımı sayəsində yeni bir uydurma ad altında Argentinaya mühacirət etməyi bacarıb.
7 fevral 1979-cu ildə Braziliya kurortunda çimərkən Mengele insult keçirdi və boğulub. San Paulo ətrafında "Volfqanq Gerhard"adı altında dəfn edilib. Mengele 34 il həbsdən qaçdı və heç vaxt cəzalandırılmayıb.
Mənbə: encyclopedia.ushmm.org
Tərcümə etdi: Fatimə Kərimli
