Kubizm cərəyanı

21-06-2024, 16:34

"İncəsənətin inciləri" rubrikası bu gün Kubizm cərəyanı haqda qısa icmalı təqdim edir.

Kubizm, 20-ci əsrin əvvəllərində Pablo Picasso və Georges Braque tərəfindən inkişaf etdirilən və incəsənətdə radikal dəyişikliklərə yol açan bir cərəyan idi. Kubizm, ənənəvi perspektiv və modelleme üsullarını rədd edərək, obyektləri parçalanmış, eyni anda bir neçə baxış bucağından göstərməyə çalışan bir yanaşmadır. Kubizmin əsas ideyası, obyektlərin yalnız bir perspektivdən deyil, müxtəlif bucaqlardan göstərilməsini təmin edərək, gerçəkliyin daha dolğun və çoxqatlı bir təsvirini yaratmaqdır.

Kubizmin inkişaf mərhələləri iki əsas dövrə bölünür: Analitik Kubizm və Sintetik Kubizm.

Analitik Kubizm 1907-1912-ci illər arasında yaranmışdır. Bu dövrdə rəssamlar obyektləri kiçik, əlaqəsiz formalar şəklində parçalayaraq təsvir etməyə çalışırdılar. Rənglər çox zaman tünd və monoton olurdu, əsas diqqət formaların və strukturun analitik tədqiqinə yönəldilirdi. Bu dövrün əsas xüsusiyyətləri arasında dəqiq konturlar, mükəmməl geometriya və təkrar olunan elementlər vardır. Analitik Kubizmdə rəngdən daha çox formaya diqqət yetirilirdi. Rəssamlar obyektləri müxtəlif bucaqlardan göstərmək üçün onları parçalayır və yenidən birləşdirirdilər. Bu, ənənəvi perspektiv qaydalarının pozulması və məkanın yeni bir şəkildə təsvir edilməsini təmin edirdi. Pablo Picasso'nun "Les Demoiselles d'Avignon" əsəri bu mərhələnin ən önəmli nümunələrindən biridir. Bu əsər, rəssamın Afrika heykəltəraşlığından və ibtidai sənətdən ilhamlandığını göstərir və kubizmin ilkin formalarının yaranmasını nümayiş etdirir.

Sintetik Kubizm 1912-ci ildən sonra inkişaf etmişdir. Bu mərhələdə rəssamlar kolaj texnikasından istifadə edərək əsərlərində qəzet parçaları, divar kağızları və digər materialları daxil etməyə başladılar. Sintetik Kubizm daha çox dekorativ və rəngarəng idi, obyektlər daha sadələşdirilmiş və stilizə olunmuş şəkildə təsvir edilirdi. Bu dövrün əsas xüsusiyyəti formaların daha açıq və tanınmış olması, daha parlaq rənglərdən istifadə olunmasıdır. Rəssamlar müxtəlif materialları bir araya gətirərək kompozisiyalar yaradırdılar. Sintetik Kubizm həmçinin, rəsm əsərində müxtəlif səthlərin və teksturaların təmsil olunmasına da diqqət yetirirdi. Picasso'nun "Still Life with Chair Caning" əsəri bu mərhələnin nümunəsidir. Bu əsər, rəssamın kolaj texnikasından necə istifadə etdiyini və gündəlik obyektləri incəsənətə daxil etdiyini göstərir.

Kubizm ənənəvi sənət anlayışlarına meydan oxuyaraq, müasir sənətə böyük təsir göstərmişdir. Bu cərəyanın təsiri ilə formalaşan digər cərəyanlar arasında Futurizm, Konstruktivizm və Dadaizm vardır. Futurizm, İtaliyada ortaya çıxaraq sürət və texnologiya mövzularına diqqət yetirmişdir. Konstruktivizm, Rusiyada yaranaraq sənayeləşmə və texnologiyanın sənətə inteqrasiyasını vurğulamışdır. Dadaizm isə, Birinci Dünya Müharibəsindən sonra Avropada yaranaraq sənətə və cəmiyyətə qarşı anarxist və ironik bir münasibət nümayiş etdirmişdir.

Kubizm həmçinin rəssamlıqla yanaşı heykəltəraşlıqda, memarlıqda və ədəbiyyatda da təsirini göstərmişdir. Heykəltəraşlıqda, kubizmin təsiri ilə yaradılan əsərlər obyektləri və insan fiqurlarını geometriyaya söykənən bir tərzdə təqdim etmişdir. Memarlıqda, kubizm prinsiplərinə uyğun olaraq tikilən binalar daha sadə, funksional və minimalist dizaynlara malik olmuşdur. Ədəbiyyatda isə, kubizmin təsiri ilə yazılan əsərlər ənənəvi nəsr və poeziya formalarını sarsıdaraq daha eksperimental və qeyri-xətti bir üslub təqdim etmişdir.

Kubizmin tanınmış nümayəndələri arasında Pablo Picasso və Georges Braque ilə yanaşı, Juan Gris və Fernand Léger də vardır. Juan Gris, kubizmin əsas prinsiplərini davam etdirərək rəng və formanın harmoniyasına diqqət yetirmişdir. Fernand Léger isə, kubizmi sənaye və texnologiya mövzuları ilə birləşdirərək daha futuristik və mexaniki təsvirlər yaratmışdır.

Kubizmin əsas ideyası, obyektlərin yalnız bir perspektivdən deyil, müxtəlif bucaqlardan göstərilməsini təmin edərək, gerçəkliyin daha dolğun və çoxqatlı bir təsvirini yaratmaqdır. Bu yanaşma, ənənəvi təsviri sənət üsullarını sarsıtmış və yeni ifadə vasitələri axtarışında olan rəssamlar üçün yeni yollar açmışdır. Kubizm, sənətdə yenilik və eksperimentallığı təşviq edərək müasir sənətin inkişafına böyük təsir göstərmişdir.