Qolem, yəhudi mifologiyasındakı gil heykəlin adıdır, ruhu olmasa da, sehrlə canlandırır və hərəkət edir (Zəbur 139:16).
Yəhudi mifologiyasında Qolem
Bu, ibranicə qolem, “formalaşmamış mahiyyət” sözü ilə əlaqəli olmalıdır. Qolem əvvəlcə döl və ya qüsurlu varlıq mənasında işlədildiyi halda, Orta əsrlər Avropasında Allahın adının və ya bəzi müqəddəs mətnlərin yazılmış kağızları olan amuletlərlə canlandırılan heykəl mənasında genişləndi və sonrakı elmi fantastika qəhrəmanlarına nümunə oldu. Qolem yaratmaq üçün ilk növbədə torpaq və ya gil tələb olunur və yəhudi mistisizmində ixtisaslaşmış bəzi kabalistlər bu işin üsullarını yazıblar. Qolemin yaradılması üçün onun alnına ibranicə həqiqət mənasını verən “emet” sözünü yazmaq lazımdır. Sonralar bəziləri bu sözü perqamentə yazıb qolemin ağzına qoyublar. Qolem işini bitirdikdən sonra onu məhv etmək lazımdır və bunun yolu alnındakı yazının ilk hərfini silib ölüm mənasını verən met sözünü yaratmaqdır.
Rəvayətə görə, Yeremya peyğəmbər və oğlu bir qolem yaratdılar və onun alnına " Yhvh elohim emet " yazdılar, yəni Tanrı (Yahve) həqiqətdir. Lakin qolem əlindəki bıçaqla birinci hərfi (əlifi) siləndə arxada “Allah öldü” ifadəsi qalmışdı, peyğəmbər kədər içində qışqıraraq paltarını cırıb qolemdən niyə belə etdiyini soruşdu. Qolem peyğəmbərə cavab verdi ki, Allah səni öz baxışında yaratdı, amma indi onu təqlid etmək istəyirsən. Peşman olan Yeremya qolemdən problemi necə həll edəcəyini soruşduqda, məxluq kişiyə əlifbanı yerə tərs yazmağı tapşırdı. Yeremya və arvadı Sira qolemin dediyi kimi etdikdə, məxluq yoxa çıxdı və toza çevrildi.
Orta əsrlər Avropasında Qolem
Müxtəlif mənbələrdə 1580-ci ildə Praqada ravvin Yəhuda Löv Ben Bezalelin (1525-1609) Yossele adını verdiyi qolem hazırladığı bildirilir. Loew Yossele'yi həyat yoldaşı Perele ev işlərində kömək etmək üçün təyin etsə də, qolem ona tapşırılan işləri yerinə yetirərkən nə vaxt dayanacağını bilmədiyi üçün problem yaratdı, buna görə də Loew həyat yoldaşına Yossele'yi bir daha ev işlərində istifadə etməməsini söylədi. Başqa bir rəvayətə görə, Valensiya filosofu Süleyman ibn Qabirol qolem qızı yaratmış, lakin ölkənin xristian kralı bu hadisədən xəbər tutaraq Süleymanı qara sehrlə məşğul olmaqda günahlandıraraq onun öldürülməsini əmr etmişdir. Lakin filosof alnındakı yazıları siləndə məxluqun zərərsiz olduğunu və toza çevrildiyini göstərəndə cəzadan xilas olur. Həmçinin deyilir ki, okkultist Albertus Maqnus tələbəsi Foma Akvinanın istəyi ilə qolem yaradaraq onu məhv edib.
Mənbə: ozhanozturk.com
Tərcümə etdi: Rəhimə Cəmilova
