Bir çox fəlsəfi terminlər arasında ən mübahisəlilərdən biri də solipsizmdir. Termin iki latın sözündən ibarət olub, solus "yalnız" və ilse "öz" deməkdir.
Solipsizm dünyanın yalnız subyektin şüurunda mövcud olduğunu bildirir. Yəni "mən" düşünən subyekt kimi yeganə və şübhəsiz reallıqdır, qalan hər şey, yəni "qeyri-mən" yalnız bu səbəbdən dərk etdiyim və mövcud olduğum şeydir.
Beləliklə, solipsizm subyektiv idealizmin ifrat ifadəsi kimi çıxış edir. Fərq ondadır ki, əgər subyektiv idealist dünyanı hər hansı subyektin qavrayışında mövcud olduğunu qəbul edirsə, solipsist yalnız bir subyekti – şəxsin özünü nəzərdə tutur.
Məsələn, həm də yepiskop olan, yəni mömin xristian olan subyektiv idealist Corc Berkli öz imanını hansısa yolla öz fəlsəfi inancı ilə birləşdirmək üçün tanrının da subyekt olduğunu iddia edirdi. Və obyektiv olaraq mövcud olan mütləq deyil. O, subyektdir və həm də dünyanı, üstəlik, bütün tamlığı və müxtəlifliyi ilə dərk edir və buna görə də dünya həm hər bir konkret "mən"in şəxsi doğulmasından əvvəl, həm də onun ölümündən sonra mövcuddur.
Bu mövqe kifayət qədər həssasdır və heç bir inandırıcı məntiqi arqumentlə özünü müdafiə edə bilməz. Davamlı olaraq “siz hamınız yalnız mən sizi dərk etdiyim üçün varsınız, amma mən sizi dərk etməyi dayandıran kimi siz yoxsunuz” sözlərini təkrarlamaq hələ də arqument hesab edilmir.
Lakin, digər tərəfdən, solipsizmin özünəməxsus həqiqəti var. Şəxsən siz bu sətirləri oxuyaraq özünüzə “mən” deyirsiniz. Qalan hər şeyi “mən deyiləm” termini adlandırmaq olar.
Nə vaxt birdən hiss etdiniz ki, ətrafınızda bu “mən olmayan” var? Onlar bunu dərk etməyə başlayanda, yəni dünyanı dərk etmək prosesində obyektiv dünyanı öz subyektiv dünyanızın bir hissəsinə çevirirsiniz. Sadəcə olaraq bütün dünya sizin beyninizdədir.
İnsan yaşayarkən ölümünü təsəvvür etmir. Axı bu, dünya ilə istənilən əlaqənin tam və son kəsilməsi deməkdir. Bu qeyri-mən yox olur, eyni zamanda mən də yox olur. Qavrayacaq heç nə, anlayacaq bir şey yoxdur. Beləliklə, məlum olur ki, ölən solipsist bu faktla bizim hamımızla birlikdə bütün dünyanı məhv edib.
Mənbə: dzen.ru
Tərcümə etdi: Leyla Bayandurlu
